Viljandi Kitarrifesttival 2022

« Niets is mooier dan de klank van een gitaar…
enkel misschien de klank van twee gitaren »
(Frédéric Chopin)

Het kleine stadje Viljandi, in het zuiden van Estland, op 160 km van Tallinn, is niet gespeend van charme: de geplaveide straten van de oude stad zijn omzoomd met houten huizen, waarvan sommige nog deuren en vensterluiken hebben die zijn beschilderd met typische decoraties.

De stad wordt beschouwd als het culturele centrum van het land met zijn musea, kerken (jaarlijks orgelfestival) en, in een oude, prachtig ingerichte schuur, het Estse Muziekcentrum waar elk jaar een groot korenfestival plaatsvindt, een belangrijk evenement in het Estse culturele landschap dat plaatsvindt op verschillende podia buiten en in de stad en duizenden toeschouwers trekt. Het Muziekcentrum is ook de belangrijkste locatie voor de vijftiende editie van het Ain Agan Gitaarfestival.

Er is dit jaar geen gebrek aan headliners en zij zullen zeker de nieuwsgierigheid opwekken.


De headliners…

Fans van Brad Mehldau maakten kennis met mandolinespeler Chris Thile op een album waarop beide muzikanten hun muziek (en ook enkele covers) als duo presenteerden. Chris Thile is een van de grote Amerikaanse mandolinespelers die zeer bekend is in de bluegrasswereld, maar wiens muzikale interesses variëren van solo Bach uitvoeringen - 'Sonatas and Partitas vol.1' - tot de muziek van Radiohead. Bij zijn eerste bezoek aan Vijlandi presenteerde hij het grootste deel van zijn laatste album 'Laysongs', maar ook covers zoals Bob Dylan's 'Don't Think Twice It's alright'.

Bij Chris Thile kan men spreken van een uitzonderlijke technische beheersing van de mandoline: snelheid, vingerzetting, glissando's, variaties in stemmingen en tempo's gecombineerd met een ontspannen en humoristische podiumprésence en hij is voortdurend in beweging. Men is sprakeloos als de Bach Prelude met een verwarrende vanzelfsprekendheid overgaat in Bartók. Chris Thile is een beetje de Keith Jarrett van de mandoline, zozeer beleeft hij zijn muziek, zijn lichaam golft, zijn voeten tikken op de grond, zijn hoofd wiebelt... terwijl Chris Thile niet stopt met spelen als het publiek hem aanspoort met kreten van plezier of als het meezingt. De man is een technisch monster die echt empathie toont met zijn publiek.

Een staande ovatie van de volle zaal voor een ingetogen en gevoelige toegift.

Jon Gomm, een atypische muzikant en figuur, stond acht jaar geleden op het podium van Viljandi. Sindsdien toert hij over de hele wereld, zijn tournees organiserend zonder manager en begeleid door zijn enige signature gitaar, een Ibanez, die goed getekend is door het door zijn grillige eigenaar bewandelde levenspad: percussie, wrijven en krassen op de body, bas, elektrische effecten door het manipuleren van de sleutels, Jon Gomm's gitaar is een orkest op zich.

Bovendien ontbreekt het hem natuurlijk niet aan Engelse humor en beheerst hij effectief het contact met het publiek. Oorspronkelijk uit Blackpool - een vakantiebestemming voor arbeiders, "a kind of Las Vegas cold, wet and shit !" - kleurt hij zijn composities met commentaren die variëren van de meest excentrieke tot de meest emotionele. Het concert verandert in een demonstratie, sommigen zouden zeggen een circusact, wanneer Gomm een lange percussie les geeft op zijn gitaar alvorens een blues in te leiden. Het moet gezegd dat het gebruik van het instrument volledig onconventioneel is, net als het karakter, waarbij blues, rock, een vleugje flamenco worden vermengd met wat men "nooit gehoord" zou noemen, met passages vol emotie - "The Ghost Inside Me", voor zijn kind dat hij verloor tijdens de zwangerschap van zijn vrouw - of van surrealisme - "Deep Sea Fishes".

De man weet in ieder geval hoe hij met zijn publiek moet spelen. De volledig akoestische toegift geeft hij midden in het publiek. Gomm? "To be seen once in a lifetime !"

Daniel Santiago & Pedro Martins, twee Braziliaanse gitaristen samen, m.a.w. dat beloofde een geweldig concert te worden. Voor de fans van Rosenwinkel: Martins werkte met de gitarist samen op zijn album 'Caïpi'. Degenen die een bossa nova set verwachtten werden teleurgesteld, maar velen van ons werden weggeblazen door de originaliteit van het spel van het duo, hun vlekkeloze techniek, de elegantie van de muziek, de finesse van een goed samengesteld repertoire en de bereidheid van het duo om de volgende dag in Berlijn opnames te maken voor Kurt Rosenwinkel's Hardcore label.

In mijn oren, het moment van genade van het festival.

Wie beter dan de in Berlijn wonende Amerikaanse gitarist om een gitaarfestival af te sluiten? Kurt Rosenwinkel, jarenlang beschouwd als een van de meesters van het instrument, trad op in een trio met Luca Traxel op contrabas en de verbluffende Greg Hutchinson op drums. Met het programma van zijn laatste albums gewijd aan standards, was er geen risico om teleurgesteld... of verrast te worden. Mingus, Joe Henderson, Bill Evans (subliem "Time Remembered"), Monk natuurlijk, Horace Silver - "Nica's Dream" -, Charlie Parker, een reeks die de gitarist de kans geeft zijn monsterlijke techniek te tonen, Greg Hutchinson om de machine met kracht en intelligentie te pulseren, en Luca Traxel om zijn gevoel voor swing te tonen.

Een schitterend concert ter afsluiting van een festival waarvan de verlengingen elke avond tot laat in de nacht werden gespeeld in de leuke kleine club Mülks waar men luisterde naar jonge gitaristen die een beetje gestrest waren door de aanwezigheid van Kurt zelf.


Het belangrijkste doel van het festival was het ontdekken van de Estse muziekscene. Het zou voor mij onmogelijk zijn geweest om een muzikant te noemen, behalve de herinnering aan een gitarist, Jaak Sooäär, die ik op Jazz Brugge 2014 in een duo met Han Bennink heb mogen zien. Het concert van deze briljante gitarist moest mij echter ontgaan, want het was gepland op het moment dat mijn vlucht huiswaarts opsteeg.  


Jazz en aanverwante muziek uit Estland…

Een grote zaal voor de headliners, een meer intieme zaal die op de eerste avond een jonge Estse gitarist Jaagup Jürgel verwelkomt, winnaar van de "2021 Tiit Paulus Young Guitarist Award". Met zijn bas-drum trio speelt Jaagup uitsluitend standards afgewisseld met een folky ballad in de inleiding, A.C. Jobim's bossa, standards als "Alone Together" in een 'cool jazz' stijl waarbij het spel geïnspireerd lijkt door een Jim Hall, tot de afsluiter "Cherokee" die met humor door de bassist wordt ingeleid.


Het tweede concert van de eerste avond vindt plaats in het restaurant "Fellin Café", een intiemere zaal waar "Titoks" optreedt, een kwartet in de traditie van de Grappelli-Reinhardt "Hot Club" waaruit zij enkele thema's overnemen: "My Sweet", "Eveline", "Django's Tiger" vermengd met composities van Bireli Lagrene, James Johnson of Jerome Kern. Het geheel is technisch briljant, geleid door de uitstekende Kristjan Rudanovski op viool en Jaanis Kill op leadgitaar, een programma dat in zijn geheel te vinden is op hun recente album, toepasselijk getiteld "Gypsy Jazz".

Bassist Janno Trump is een van de meest veelbelovende muzikanten van de Estse scene en zijn nieuwe project Clarity Ensemble sloot de tweede avond af. Een piano-bas-drums trio samen met een klassiek strijkkwartet. De composities van de leider combineren meestal een klassiek klimaat met een jazzritme dat vaak rustig en soms te "gepolijst" is.

De muziek is prachtig, de interventies van elkeen zijn mooi geplaatst, het is wachten op het voorlaatste stuk en een prachtige solo van de pianist Joel-Rasmus Remmel zodat de muziek echt van start gaat met een drummer Ramuel Tafenau die plots losgelaten lijkt. Een interessant project met prachtige composities van de leider-bassist en dat ongetwijfeld zal groeien na veelvuldige live sessies.


Een andere bassist, Raul Vaigla, viert dit jaar zijn 60e verjaardag met muziek van zijn album 'Soul of Bass'. Raul Vaigla is in Estland bekend om zijn werk met de jaren 80 progrockband Radar en Ultima Thule, een van de beroemdste rockbands in Estland. Hij werd vergezeld door trompettist Tero Saarti, toetsenist Madis Muul, drummer Petteri Hasa en percussionist Ricardo Padilla, een groep vaste gasten rond de bassist.

Vanaf de eerste noten wordt men onvermijdelijk herinnerd aan de funksfeer van de jaren 80, aan de Brecker Brothers - zonder Michael - en aan een muziek die vandaag een beetje gedateerd klinkt. Het geheel is efficiënt, zonder fouten, met enkele mooie solo's van de bassist, vooral op Coltrane's "Naïma". Een muziek voor de liefhebbers van deze elektrische jaren die vandaag de dag een beetje uit de mode is, maar een formidabele efficiëntie behoudt die het quintet prachtig weergeeft.


De zaterdag ging verder met een andere bassist uit de lokale scene, Peedu Kass, een eclectische muzikant die heeft gespeeld met Django Bates en Marilyn Mazur. Zijn opname 'Momentum' maakte hem de eerste Estse muzikant die werd geselecteerd voor Jazzahead Bremen in 2017 en hij wordt nu erkend als een van 's werelds toonaangevende componisten voor zowel bigband als symfonieorkest.

Zijn solo-optreden in het kleine "Nukuteater", een kindertheater, maakte geen indruk op mij: een lange improvisatie van 50 minuten met afwisselend elektrische en akoestische bas klonk meer als een experiment dan als een doordachte compositie, waarbij de muzikant voortdurend instellingen en samples veranderde voor een resultaat dat een groot deel van het publiek in twijfel trok. Een tweede stuk van de band "Massive Attack", veel melodieuzer, verzoende me met de prachtige klanken van de contrabas.


Op meer dan twee uur van de hoofdstad Tallinn, te midden van een prachtig natuurpark en eindeloze dennen- en berkenbossen, is Viljandi een klein cultureel juweeltje dat een bezoek waard is vanwege het landschap, de culturele diversiteit en het gitaarfestival!

Tekst © Jean-Pierre Goffin (vrije vertaling : Jos Demol)  -  foto’s © Rene Jakobson