Mars Williams’ An Ayler Xmas: een onvergetelijke, begeesterde avond

Woensdag 20 december 2017 in Zuiderpershuis, Antwerpen

Mars Williams houdt er in Chicago met Witches & Devils al enige jaren de gewoonte op na om hommages aan Albert Ayler in een kerstprogramma te gieten. Voor december 2017 plande hij een internationale  kersttournee in met andere, lokale muzikanten in elke stad die hij aandeed. Omdat het in Antwerpen bedoeld was als een benefiet voor de Oorstofconcerten had een talrijker opkomst niet misstaan, maar de blije gezichten maakten veel goed. Muzikaal werd het een festijn om traditionele kerstliederen als ‘O Denneboom’, ‘Stille Nacht’ of ’12 Days of Christmas’ verenigd te horen met stukken van Albert Ayler en andere uitingen van free jazz.

Mars Williams is zelf een saxofonist die van verscheidene markten thuis is. Omdat hij jarenlang bij The Psychedelic Furs speelde en vaak met Billy Idol optrad, heeft een breed publiek hem gehoord zonder het te beseffen of te onthouden. In jazzmiddens is zijn naam verbonden met de improvisatiescène van Chicago en groepen als bijv. Vandermark 5 of Peter Brotzmann Tentet.

Voor het kerstconcert in het Zuiderpershuis stelde hij i.s.m. met de organisatie een sextet samen. In de geplande, jonge groep sprong euphoniumspeler Niels Van Heertum in het oog, die sinds een paar jaar stevig opmars maakt. De naam die bijna niemand iets zei, was die van pianist Jonas Cambien (die 10 jaar geleden naar Oslo trok om er een jaar te studeren en daar is blijven wonen) en uitgerekend hij zou de enige op het podium zijn die al eerder met Mars Williams had samengespeeld. De groep wijzigde nog op het laatste moment omdat Van Heertum ziek had afgebeld. Enkele uren voor het concert belde drummer Warmenbol daarom naar Bart Maris met de vraag of hij de namiddag en avond nog vrij had.

Dat Bart Maris niet aanwezig was bij de repetities de dag ervoor was wel te zien, maar niet te horen. De doorwinterde trompettist toonde zich de ideale versterking in de voorste rangen. Je zag hem nauwlettend de bladmuziek en Mars Williams in de gaten houden – en die gaf als een enthousiaste leider de richting aan. Door gezamenlijk in te zetten om de eerste krachtlijnen uit te tekenen, lieten de muzikanten direct een kleine schokgolf door de ruimte gaan. Van bij de eerste noten stuurden zij een drang naar sacraliteit à la Ayler in de zaal, de legendarische figuur die John Coltrane de vader had genoemd, Pharoah Sanders de zoon en zichzelf de heilige geest.

Doorheen het vervolg kregen zijn vaak schetsmatige aanpak, zijn chaotische kant, zijn drang naar vernieuwing, maar ook zijn verwijzingen naar folk en marsmuziek een doorleefd eerbetoon. Naar de klank en gevoelsmatige manier van spelen van Ayler op sax verwees Mars Williams zelf, die er eigen ideeën en speelgoedinstrumenten aan toevoegde, terwijl traditionele liedjes en materiaal van Ayler de revue passeerden. Overgangen kwamen er op zijn aangeven en daarbij wees hij aan wie de volgende passage speelde. Zo konden alle muzikanten zich tonen in solo’s, begeleiding en sfeerschepping, zich smijten in collectieve uitbarstingen of in versnellend tempo toewerken naar een climax.

Mars Williams zorgde voor meer structuur in het geheel dan Ayler dat wellicht ooit deed. Als de groep na een lange aaneenrijging van thema’s en improvisaties een warm applaus in ontvangst had genomen, kondigde hij een volgend stuk niet zomaar aan als “another song from our repertoire”. Als je erbij was en nadien de nieuwe cd “An Ayler Xmas” beluisterde, kon je enkele structuren en een aantal blijkbaar weerkerende details herkennen. Met lokale muzikanten, een verschillende instrumentatie en de insteek dat composities van Ayler en uit het publieke domein naar free jazzterrein werden getrokken, kregen we natuurlijk een originele invulling – een met het enthousiasme en ingevingen van het moment. Groots in melodieën en grillige bewegingen schitterden naast Mars Williams toetsenist Jonas Cambien, gitarist Elko Blijweert, drummer Jakob Warmenbol, elk met een klein arsenaal aan extra’s, trompettist Bart Maris, die met dempers zijn eigen effecten toevoegde en de energieke Simon Beeckaert op contrabas.

Zij maakten er een onvergetelijke, begeesterde avond van. Sound in Motion zij geprezen!

Musici:

Mars Williams, tenorsax en speelgoedinstrumenten
Bart Maris, trompet, bugel, piccolotrompet
Jonas Cambien, toetsen
Elko Blijweert, el. gitaar
Simon Beeckaert, contrabas
Jakob Warmenbol, drums en percussie

Tekst © Danny De Bock  -  foto’s © Geert Vandepoele
Dit artikel verschijnt ook op draaiomjeoren.com