Jazz Middelheim 2019

Vuistje voor de toekomst van de jazz!

Wat een feest! De viering van een halve eeuw Jazz Middelheim trok 16.000 bezoekers die hoogst tevreden waren. Zon en regen speelden wat kat en muis maar beletten niet dat de sfeer in het park en de tent opperbest bleven. Geen wonder natuurlijk met zo’n geweldige affiche die zijn belofte meer dan nakwam.

Het rijpere en getrouwe publiek werd verwend met de jazztoppers op dag 1, 2 en 4,  terwijl de overrompelende opkomst van de jongeren op dag 3 voor de staande (!) concertdag met enkele verrassende acts een schot in de roos was. Een dosering die belooft voor de toekomst. 

De artist in residence, Ambrose Akinmusire (37), wist overigens iedereen te charmeren. Zijn veelzijdigheid en ideeënrijkdom kwamen helemaal tot zijn recht in zowel geëngageerde projecten (Origami Harvest, Mae Mae), Evergreen 5+ met muzikanten van het Antwerps Conservatorium, als het aan zijn mentor Roy Hargrove opgedragen slotconcert.

Bertrand Flamang stelde bovendien de voortrekkers van de nieuwe lichting in jazz, Lander Gyselinck en Fulco Ottervanger, aan als curator en dat leidde naast STUFF. en Beraadgeslagen tot enkele opmerkelijke gasten: Zwangere Guy, Charlotte Adigéry en Mauro Pawloski. Overigens kende de clubstage nog boeiende muzikale ontmoetingen met Anneleen Boehme, Reggie Washington en Manuel Hermia.


Dag 1: Engagement in de jazz

Al bij de start van het festival tijdens het panelgesprek met David Murray, Rahsaan Carter, hiphopartist Kokayi en rapper/poëet Saul Williams kwam de problematiek van Black Music en Activisme boven wat nog even actueel blijkt als 50 jaar geleden. The Last Poets herleven in een nieuwe lichting woordkunstenaars.

v.l.n.r. Saul Williams, Rashaan Carter, Simon Rentner (moderator), David Murray en Kokayi © Bernard Lefèvre

Rapper/poëet Saul Williams wees even terecht dat hij zich niet als activist maar als artist ziet. Hij wond er geen doekjes om en gaf ook ons land een veeg uit de pan rond de kolonisatie en hekelde in het bijzonder de digitale technologie (smartphones die we op zak dragen en waarvoor materiaal ontgonnen wordt in Afrika door onderbetaalde arbeiders).
Het zou de rode draad vormen van zo goed als alle optredens op deze Moederdag met straffe statements rond politiek, geweld, racisme en de klimaatsverandering.



Wolkbreuk

Het begon stralend met Idris Ackamoor & The Pyramids, een soort mix van funk en afrojazz, waarin de opvallende violiste Sandra Poindexter met een hitsige psychosound uithaalde in het aangrijpende Soliloquy for Michael Brown (de zwarte tiener die in Ferguson werd neergeschoten door de politie). Idris Acakamoor (68) kwam eerst nog op met een didgeridoo, maar speelde verder wisselend op klavier en sax. Bij Message For My People kwam de regen in bakken neer. Misschien veroorzaakt door Ernesto Marichales die alle remmen losgooide in een bezeten conga-apotheose. En al even snel kwam de zon weer helder opzetten en het bleef verder gelukkig droog.

David Murray (64) vormde met zijn kwartet en slam-woordkunstenaar Saul Williams (47) een indringende live performance. Misschien wat overweldigend om de teksten te vatten maar daar kan het na beluisteren van het album Blues For Memo mogelijk helpen. Williams schreeuwde het uit in een continue woordenstroom. De daarop improviserende sax van Murray zorgde samen met pianist David Bryant, bassist Rashaan Carter en drummer Hamid Drake voor spetterend weerwerk.

Dan mocht voor een eerste keer artist in residence Ambrose Akinmusire aantreden met zijn eigen project Origami Harvest, zij het hier met de stem van hiphop-artiest Kokayi uit Washington D.C. , bekend van bij Steve Coleman. Kokayi haalde dreigend uit om het statement van de onderdrukking van de zwarte man in de Amerikaanse samenleving kracht bij te zetten. Dat werd nog extra versterkt met het hedendaags Mivos strijkkwartet (op viool Olivia de Prato, Maya Bennardo, Victor Lowrie Tafoya, op cello Tyler J. Borden). Ambrose maakte er een theatraal spektakel van met felle intermezzo’s van de strijkers (zelfs flarden Stravinsky). Hij lijkt echt wel klaar om een opera te schrijven.

Levende legende Pharaoh Sanders (78) kwam onder luid applaus schoorvoetend met stok het podium op. Hij kon rekenen op de vaste ritmesectie waarmee hij al geregeld in Europa sinds 2012 toert: de Britse bassist Oli Hayhurst en drummer Gene Calderazzo, geboren in New York maar verblijvend in Engeland, en broer van pianist Joey Calderazzo. De pianist van dienst hier trad ook al op met Sanders en is de Venezolaan Benito Gonzalez, neergestreken in New York, die 7 jaar lang speelde met Kenny Garrett en ook te horen is op diens Grammy genomineerde album Seeds from the Underground. Zijn overweldigend hamerende stijl beukte er flink in. Sanders kwam langzaam op dreef maar blies toch wel verrassend sterk en met de hem eigen warme sound in Midnight in Berkeley Square, Jitu en The Creator Has A Masterplan. En dan kwam hij al gauw uit bij meester en maat John Coltrane waarmee hij afsloot in intens geladen versies van Naima en Giant Steps. Pharaoh Sanders bezielend en nog altijd vinnig genoeg om er voorzichtig enkele spirituele pasjes bij te doen. Een verdiende, staande ovatie!


Dag 2: De jazzgroten vinniger dan ooit!

Eric Legnini mocht openen op vrijdag en deed dat met verve. De aanwezigen van het eerste uur genoten van een prachtig eerbetoon aan de bezieler van de souljazz: Les McCann. Legnini betoonde al in verschillende albums zijn voorliefde in die richting (Big Boogaloo met Les McCanns’ The Preacher), maar verdiepte zich in deze performance volledig in het oeuvre van McCann (A Little ¾ for God, That Healin’ Feelin’, Them That’s Got).

Met trompettist Malo Mazurié en saxofonist Jonathan Boutellier op het voorplan herbeleefden we McCanns fronttandem Eddie Harris en Benny Bailey van de hitsong Compared To What. Daarop volgde een sublieme Legnini op piano in Big City, eerst intens solo, daarop subtiel ondersteund door de uitstekende ritmesectie met bassist Thomas Bramerie en drummer Antoine Pierre. Met de gedempte trompet van Malo Mazurié deinde het prachtige nummer uit.

Fish This Week werd de passende afronding van het schitterend concert. Een enthousiast publiek was helemaal opgewarmd en dankbaar.

De verwachtingen waren hoog gespannen rond Kenny Werner die uitpakte met muzikale kleppers van formaat: Dave Liebman (Miles 1970-74) en Peter Erskine (Weather Report, Steps Ahead) naast zijn vaste triobassist Johannes Weidenmueller. Ze stelden in première het uitsluitend op vinyl verschenen album Church On Mars voor. Kenny Werners muziek is niet altijd zo toegankelijk en in niets te vergelijken met zijn samenwerking met Toots.

Met Feel Good begon het veelbelovend en ook in Church On Mars en Tender Mercies etaleerde Werner gesofistikeerde toetsen en gaf vooral ruimte aan Liebman en zijn karakteristiek sopraangeluid. Erskine en Weidenmueller legden sobere accenten.

Daarop introduceerde Werner een Nederlandse zangeres, Vivienne Aerts, die in New York met Werner samenwerkt in het instituut dat gebaseerd is op zijn boek Effortless Mastery: Liberating the Master Musician Within.

Ze coverde Embraceable You in een heel eigen intimistische stijl. Een breekpunt en contrasterend in de set. Met Is Seeing Believing herpakte de band zich om uiteindelijk met Monks Think Of One het fijnproeversconcert af te sluiten.

Telkens opnieuw verrast Charles Lloyd (81) met wie hij een band vormt en een onuitwisbare indruk nalaat. Nu ook met Kindred Spirits betekende het voor velen en mijzelf het absolute hoogtepunt. Wat een energie, wat een klasse! Ja, pianist Gerald Clayton beleefden we al samen met Lloyd op Gent Jazz 2015 (ook top) en die volgt in een rij van toppianisten (Keith Jarrett, Bobo Stenson, Brad Mehldau, Geri Allen, Jason Moran). En natuurlijk zijn we Michel Petrucciani eeuwig dankbaar dat hij Charles Lloyd in 1981 uit de vergetelhoek haalde.

Bassist Reuben Rogers en drummer Eric Harland vormen een rots in de branding maar de revelatie was de in Chicago geboren gitarist Marvin Sewell (check Cassandra Wilson - Traveling Miles 1999 en Belly of the Sun 2002) die diep geankerd zit in de blues. Dat spreekt Lloyd aan die in zijn jeugd optrok met Howlin’ Wolf.

Met Dream Weaver ving Lloyd ons in zijn net en liet niet meer los. De ballad Defiant van zijn album met de Marvels en Lift Every Voice gaf ruimte aan een excellerende Marvin Sewell. En Lloyds ontembare energie dreef de band aan tot een waar oorgasme in Hyperion With Higgins en How I Can I Tell You. Chapeau voor de man uit Memphis die pianist Phineas Newborn, Jr. in het hart draagt en de spirit hoog houdt van zijn roots zoals te horen in Dismal Swamp. Eric Harland gaf nog een schitterende drumsolo weg, en met Ay Amor kwam te snel een einde aan het veruit beste concert van Jazz Middelheim 2019.

De Italiaanse trompettist Enrico Rava startte in juni met zijn verjaardagstournee en kwam twee dagen voor hij echt 80 werd op Middelheim langs. Hij speelde uitsluitend op bugel met de hem eigen warme sound. Naast vaste pianist Giovanni Guidi rekende hij op de vertrouwde ritmesectie (Gabriele Evangelista, Enrico Morello) en gitarist Francesco Diodati (Wild Dance) en mee in de frontlijn tenorsaxofonist Francesco Bearzatti. Met Infant werd de toon gezet voor een heftige set. Met het publiek strelende Quizas Quizas kon iedereen weer opgelucht naar huis.


Dag 3: Far out in space!

Na De Beren Gieren Electric kwam Ambrose Akinmusire met zijn project dat op het Berlin Jazz Festival twee jaar geleden ophef maakte. De geluidsopnames uit 1939 maar pas in de jaren 80 vrijgegeven van een vrouwelijke gevangene in Mississippi, Mattie Mae Thomas, inspireerden hem in deze performance. En tegelijk is het een eerbetoon aan zijn moeder die ook Mae heette en opgroeide in de streek waar Thomas gevangen zat.

De evocatie met vocalist Dean Bowman grijpt sterk aan maar gaat wat verloren in de entourage van het festival. In Akimusire’s band vallen pianist Gerald Clayton en gitarist Marvin Sewell op, die al schitterden bij Charles Lloyd.

En dan werd met heel wat poeha en kreten rond de Britse flitsende jazzscene de Londense saxofoniste Nubya Garcia aangekondigd. Ze is 28 en bekoort door haar présence en toegankelijke stijl met een fusion van soul, postbop en afrobeat. Als inspiratie verwijst ze naar Dexter Gordon. Fly Free en Lost Kingdoms van haar album Nubya's 5ive scoorden hoog.

Niemand wist precies wie Louis Cole was en wat je kon verwachten. Zijn naam viel bij mijn interview met Manu Katché en drummers zoals Tony Williams, Jack DeJohnette, Nate Wood and Keith Carlock inspireerden Louis Cole, die ook dweept met sf-films zoals 2001 A Space Odyssey en Tron. Vanuit de totale duisternis verscheen eerst alleen Louis Cole in een van de pot gerukte outfit en leken we al snel op Tomorrowland verzeild. Een stel gekke danseressen voorop en toch wel straffe blazers maakten het feest compleet. When You’re Ugly staat misschien voor zelfspot en met een vleugje humor dook Cole bij de tonen van happy birthday de nacht in…!


Dag 4: De apotheose

Op deze zondagmiddag werden de vroege bezoekers verwend met de bedwelmend Indische stem van Sawani Mudgal in het Ragini Trio, nog verder uitgebreid met de Frans-Servische pianist Bojan Z (Zulfikarpašić), bekend van bij Michel Portal.

Saxofonist Nathan Daems dweept met Indische ritmes en ontdekte Sawani tijdens Europalia India in 2014 en dat klikte om de nummers van het album Ragini (W.E.R.F.2013) een geheel nieuw elan te geven. De perfecte harmonie van Nathan Daems op sax met de Indische stem en de gelaagde improvisaties op toetsen van Bojan Z gaven het project een sublieme invulling. Bovendien zorgden de creatieve interactie van Lander (brushes en subtiele drums) en Marco (met gestreken contrabas en ook elektrische bas in Sudha) voor een fascinerende belevenis.

Het coaching project van het Antwerps Conservatorium met artist in residence Ambrose Akinmusire kreeg de titel Evergreen 5+ en ging aan de slag met werk van Ambrose en de bandleden: Lennert Baerts (sax), Jarno Verheyen (piano), Roeland Celis (gitaar), Soet Kempeneer (bas) en Klaas de Somer (drums). Er heerste een fraaie synergie tussen Lennert Baerts en Ambrose met knappe interventies van piano en gitaar. Ook bassist Soet Kempeneer kreeg ruimte en zo mochten alle leden het beste van zichzelf tonen. Altijd fijn om de talenten van straks te ontdekken.

Wat meteen opviel bij Joe Lovano was zijn gelaagd petje en dus waren we wat afgeleid maar al snel weer bij de les met Seeds of Change van het prachtig onthaalde album Trio Tapestry, zijn ECM debuut als leider maar natuurlijk vind je Lovano als gast op vele ECM-albums.

Heel intimistisch en toch krachtig blies Joe Lovano, die in Gong Episode bovendien gongs tegelijk met de sax bespeelde. En de improvisaties van pianiste Marilyn Crispell in Razzle Dazzle en Rare Beauty met de eclectische sax van Lovano leidden verder naar een onderonsje van Lovano met drummer Carmen Castaldi. Te abstract of moeilijk? Voor een deel van het publiek wel, dat de tent verliet. Na een aardig stuk freewheelen in The Smiling Dog was het trio weer op dreef en volgde Sparkle Lights als encore.

En dan steeg de spanning onder de aanwezigen die snel een plaatsje zochten om niets te missen van het Tribute to Toots-concert. Toots Thielemans was sinds 1981 peter van het festival en overleed drie jaar geleden op 22 augustus. Kenny Werner, 10 jaar de vaste pianist van Toots, opende in duo met de in Geneve (Zwitserland) geboren harmonicaspeler Grégoire Maret met het onmisbare Days of Wine and Roses. Maret werd door Toots bewonderd en gewaardeerd om zijn heel eigen sound. Dat is precies wat je verwacht, geen kloon van Toots, maar een unieke harmonicastem die het timbre van Toots in je wakker schudt.

En dan was het tijd voor twee gasten: Dré Pallemaerts op drums en Nic Thys op bas, beiden oudgedienden van Toots om met het sublieme The Dolphin alom kippenvel te bezorgen. En als dan Philip Catherine verschijnt en zijn Dance For Victor in duo met Marat aanzet zijn we nog maar vertrokken want daarop volgt The Shadow Of Your Smile met een prachtig solerende Catherine. Het spelplezier betovert de enthousiaste menigte. Na het door Toots geschreven Waltz For Sonny namen Kenny Werner en Grégoire Maret de touwtjes terug in handen en herinneren aan de liefde voor Sinatra met een medley. Alleen Toots kon Sinatra zo sterk coveren, lichtte Werner toe. Als dan Ne Me Quitte Pas weerklonk werden heel wat traantjes weggepinkt. Kenny Werner had nog een laatste boodschap van Toots: What A Wonderful World en hij mocht dan het publiek wijs maken dat Bluesette voor een andere keer was, een staande ovatie bracht hem op andere gedachten en iedereen mocht de nacht in al meefluitend…de zon scheen voluit op deze zondag, dank je wel, Toots!

Tekst © Bernard Lefèvre  -  foto’s © Annie Boedt