Igor Butman gala featuring Wynton Marsalis, een muzikaal sprookje in Moskou

27 oktober 2021, State Kremlin Palace Moskou

Stel je je eens voor: een avondvullend optreden op een podium dat groot genoeg is  voor twee complete Big Bands. Twee orkesten van de bovenste plank, afkomstig uit het oostelijk en westelijk halfrond, elk geleid door een grootmeester. Dat alles in een betoverende omgeving waar geschiedenis is geschreven en waar de groten der aarde elkaar hebben ontmoet, nabij een plein dat door Gilbert Bécaud wordt bezongen in zijn gedenkwaardige chanson “Nathalie”.

Dit avontuur staat de journalist van Jazz’halo te wachten nadat hij is uitgenodigd om samen met een selecte groep internationale collega’s verslag te doen van het Igor Butman Gala. Middenin een periode dat covid-19 wereldwijd nog steeds vele muzikale evenementen de pas afsnijdt, lukt het de 60-jarige naamgever van deze show, Igor Butman, de avond voordat Moskou in lockdown gaat, een evenement te organiseren waar duizenden mensen getuige van zijn. Een evenement dat zijn weerga niet kent, want de Russische saxofonist Igor Butman staat deze avond met zijn Moscow Jazz Orchestra zij aan zij met Wynton Marsalis met zijn Jazz at Lincoln Center Orchestra in het State Kremlin Palace.


Beide toporkesten staan op het podium met gasten met klinkende namen als Larisa Dolina, Valery Syutkin, Sergey Mazayev en Fantine. Behalve in de samenstelling van de orkesten komen de roots van Rusland en Amerika ook terug in de samenstelling van het programma. “Een geschiedenis waarin in beide gevallen de slavernij een rol van betekenis heeft gespeeld.”, aldus Igor Butman in een voorafgaand interview.

Een programma waarin de composities van Shostakovich en Tsjaikovski gebroederlijk op de lessenaar staan naast het werk van Duke Ellington en Count Basie, soms gelijktijdig en verweven in een en hetzelfde nummer. Improvisatie, swing, blues, klassieke en volksmuziek, alles komt hier terug.

De reden waarom Igor Butman Wynton Marsalis en zijn orkest heeft uitgekozen is een voor de hand liggende: Beide heren kennen elkaar al erg lang. Butman, die vele jaren in Amerika heeft gewoond en gewerkt, kent Marsalis inmiddels een kleine 25 jaar. Ze komen uit vergelijkbare muzikale gezinnen, bestaande uit een muzikale vader en verschillende muzikale broers. De twee heren schelen slechts negen dagen qua leeftijd. Maar bovenal klikt het muzikaal en persoonlijk gezien uitstekend.

En datzelfde geldt voor beide Big Bands. De orkesten spelen elkaars partituren en geven elkaar volledig de ruimte. In het begin is er zoveel wederzijds respect dat het mogelijk wat gekunsteld over komt. Er is veel kwaliteit op het podium, maar teveel kwaliteit tegelijk kan belemmerend werken. Gelukkig is daar even later geen sprake meer van. In alle opzichten is er connectie.

Deze connectie zien we ook terug in een bijzondere programmatische combinatie van het repertoire van de grote Russische componisten en de muziek uit de Great American Songbook en de muziek uit New Orleans. Zo horen we, naast een door beide orkesten uitgevoerde wonderlijke Tsjaikovski/Ellington symbiose, de door het JLCO uitgevoerde gospelnummer “In the Sweet Embrace of Life Sermon Holy Ghost” waarin het koper gecontroleerd alle kanten uit gaat. Met vereende krachten worden de wonderlijkste klanken aan de instrumenten ontlokt. Het Lincoln Jazz Orchestra klinkt als een eenheid, zonder dat de eigenheid van de musici in het gedrang komt. En deze unieke eigenschap wordt gedeeld met de Russische podiumpartners van het Moscow Jazz Orchestra, een orkest dat bestaat uit de allerbeste solisten. Het orkest brengt o.a. “You’re Everything”, een nummer van de door Butman bewonderde Chick Corea, uitgevoerd door Fantine, een Russisch/Dominicaanse diva die zich even beheerst als de originele zangeres, Flora Purim, door de tekst “And as time goes by. Floating. like a bird am I” heen werkt. De zangeres krijgt in dit uitstekend gearrangeerde nummer van Butman en de zijnen alle ruimte en die benut ze volop. Fantine geeft op overtuigende wijze vorm aan een nummer dat de jazz-topveertig helaas nooit heeft gehaald.

Fantine © courtesy Igor Butman Gala

De eerste set eindigt met de Wynton Marsalis/Bobby McFerrin-song “Baby I love You”, gepassioneerd gezongen door Butman-pianist Oleg Akkuratov, die het niet kan nalaten om er op zeker moment “Happy Birthday Igor” aan toe voegen. De innige  band tussen de twee is ook elders in beide sets terug te zien en te horen. Akkuratov is met zijn uiterst verfijnde spel en toewijding aan de orkestleider, een van Butmans belangrijkste steunpilaren tijdens dit concert.

In de eerste set wisselen de twee orkesten elkaar nog netjes af, maar na de pauze wordt er gelukkig steeds meer samengespeeld en klinkt het volle geluid van een hemelse Big Band. De tweede set gaat van start met “het lied van de Wolgaschippers”, op een zeer bijzondere wijze aaneen gesmeed met de “Work Song” van Nat Adderley/Oscar Brown Jr., met, wederom, een glansrol voor Akkuratov, die zich schijnbaar moeiteloos door zowel het Russische als het Amerikaanse repertoire heen speelt.

Beide orkesten komen op stoom als de volgende gasten zich aandienen, waaronder de Russische ster en rockzanger Sergey Mazayev die zich op originele wijze ontfermt over de Sinatra-klassieker “Fly Me to The Moon”. Als de Butman-compositie “Nostalgia” klinkt krijgt de jarige gastheer de kans om zijn onvolprezen kwaliteiten op de tenorsaxofoon te bewijzen. Hij doet dit vol overgave en het is bijzonder om te horen hoe het nummer in het tiental jaren van zijn bestaan telkens weer zo anders, maar wederom zo authentiek klinkt.

Het concert eindigt met een Benny Goodman-medley die wordt aangekondigd als: Butman Plays Goodman. Butman toont een klarinet van de grootmeester. Een instrument dat reeds op jonge leeftijd al veel indruk op hem heeft gemaakt. Vervolgens zet hij op de saxofoon de eerste tonen in van “Sing Sing Sing”. Het is het werk van Goodman dat beide orkesten in muzikaal duel laat gaan. Het is te makkelijk om vergelijkingen te trekken en dat is ook niet nodig. De solisten uit beide Big Bands krijgen uitgebreid de kans om te improviseren en dat gebeurt met de grootst mogelijke toewijding. Om beurten krijgen o.a. de trombonisten, trompettisten, saxofonisten, pianisten, contrabassisten, drummers uit beide bands de ruimte om te improviseren op de composities van de King Of Swing. Wat een weelde en wat een feest om te zien en te horen.

In 2011 vierde Butman zijn vijftigste verjaardag in dezelfde zaal samen met Wynton Marsalis, Natalie Cole, Billy Cobham en Christian McBride. Een uniek concert. Ook het Igor Butman 60th birthday Gala is opgezet als een once in a lifetime experience, maar wat zou het toch geweldig zijn om deze ervaring ook met de rest van de wereld te kunnen delen. Een tournee van de fijnste bands onder magistrale leiding met een geweldig repertoire. Iedereen die van muziek houdt zou het eens moeten hebben meegemaakt.

Tekst © Robin Arends  -  foto’s © Luigi Beverelli

Jazz at Lincoln Center Orchestra

Wynton Marsalis, Orkestleiding, Trompet
Ryan Kisor, Trompet
Kenny Rampton, Trompet
Marcus Printup, Trompet
Chris Crenshaw, Trombone
Vincent Gardner, Trombone
Elliot Mason, Trombone
Walter Blanding, Tenor en Sopraansaxofoon, Klarinet
Sherman Irby, Alt- en Sopraansaxofoon, Fluit, Klarinet
Alexa Tarantino, Alt- en Sopraansaxofoon, Fluit, Klarinet
Victor Goines, Tenor- en Sopraansaxofoon, Basklarinet, Klarinet
Paul Nedzela, Bariton- en Sopraansaxofoon, Bassklarinet
Dan Nimmer, Piano
Carlos Henriquez, Bas
Obed Calvaire, Slagwerk

Twee drummers: Zizak Eduard in gesprek met Obed Calvaire

Moscow Jazz Orchestra

Butman Igor - tenor-,  alto-  en sopraan saxofoon
Nikitin Daniil - tenorsaxofoon
Chekurov Anton - altsaxofoon
Morozov Ilya - altsaxofoon
Dovgopolyi Aleksandr - baritonsaxofoon
Ovchinnikov Pavel - trombone
Dolzhenkov Sergei - trombone
Borodin Oleg - trombone
Shevnin Nikolai - bastrombone
Berenson Aleksandr - trompet
Zhulin Pavel - trompet
Akatov Ivan - trompet
Zinakov Dmitry - trompet
Pobozhiy Evgeny - gitaar
Baskakov Artem - contrabas
Zizak Eduard - slagwerk
Akkuratov Oleg - piano, zang