Robin Verheyen – The Bach Riddles

R

W.E.R.F.

Bach en jazz, het blijft een intrigerende confrontatie. In opdracht van Concertgebouw (Brugge) en Handelsbeurs (Gent) mocht Robin Verheyen zich wagen aan ‘Das Musikalische Opfer’.

Bach is het begin

“Als beginnend muzikant kom je haast automatisch bij Bach terecht,” vertelt Verheyen wanneer we praten over deze opname. De symbiose van klassiek en jazz is trouwens niet nieuw voor de saxofonist. Denken we alleen al aan zijn ‘The Modern Sound Of Guillaume de Machaut’ in het kader van het MAfestival (een coproductie met kunstencentrum De Werf).

Componeren op vraag is natuurlijk een andere manier van werken, zij het dat er blijkbaar ook niet weer zoveel verschil is. “Uiteindelijk is enkel de basis een verplicht ankerpunt. In dit geval heb ik mij drie maanden tot in alle details van ‘Das Musikalische Opfer’ verdiept. Nadien was het de kunst alles te vergeten en mijn ding te doen. Onvermijdelijk duiken er wel aanknopingspunten op. Dat is bijvoorbeeld het geval met het thema waar Bach het hele stuk op baseerde en dat ook bij mij regelmatig terugkomt”.

Ervaren sfeerscheppers

Om dit project te realiseren, koos Verheyen drie klankenmagiërs die elk in hun domein uitblinken. Er is Benoît Delbecq die frequent zijn toevlucht neemt tot een “prepared” piano. Percussionist Toma Gouband is in de weer met stenen en allerlei kleine objecten. Contrabassist Clemens van der Feen is met zijn klassieke achtergrond het meest bekend met Bach. Zijn boogspel komt hier goed van pas. Verheyen zelf schakelt over van sopraan naar tenor. “Een automatisme tijdens het schrijfproces. Ik hoor bepaalde toonhoogten en weet dan welk instrument gebruikt moet worden. Dat is zeker geen pragmatische berekening op voorhand. Door jarenlang te spelen ken je de tessituur en het bereik om een optimale keuze te maken”. Het geeft dat de klankleuren minder aanleunen bij deze van een traditioneel jazzkwartet. Een ander feit dat hier meespeelt, is dat de muziek helemaal doorgecomponeerd is. De improvisatiepassages zijn tot een minimum beperkt.

Van Bach tot Afrika

Door de aanvang met haast onhoorbare klankspielereien is de luisteraar van bij de introductie verplicht de aandacht op scherp te stellen. Geen cliché opening met volle actie maar het oproepen van een mysterieuze sfeer. Langzaam ontplooit zich een verhaallijn waarbij piano en saxofoon accenten plaatsen. In dit eerste stuk (‘I’) duiken ook heel aparte texturen op die niet vanzelfsprekend thuis te brengen zijn en zo al meteen de nieuwsgierigheid triggeren. Geleidelijk aan verschuift alles dan toch naar een jazzcontext om terug weg te zakken in mysterieuze nevelen.

Niet een wilde expressiviteit maar een zekere Zen-benadering maakt deel uit van het hele opzet. Sereniteit en stilte vormen dan ook terugkerende stijlelementen. Natuurlijk zijn er de oefeningen met balans en contrapunt, rechtstreeks geïnspireerd door Bach. Een van de meest verrassende passages is ‘VII’ met parallellen die via Philip Glass en Steve Reich verder reiken tot in Afrika. Een aparte illustratie van de zoektocht naar het ritmisch contrapunt waarbij de melodie op de achtergrond geschoven wordt en de kern op losse wijze naar een Afrikaans getinte groove geloodst wordt. Afsluiter ‘XI’ is over een volledige plaatkant gespreid. Een organisch einde dat naadloos aansluit bij het voorafgaande en vooral zonder bombastische climax.

In de mix

Dat de mix in handen was van Dave Darlington wekt geen verbazing. Verheyen is al jaren vertrouwd met zijn aanpak. “Een typische New Yorker die snel en degelijk werkt, echt “to the point”. Heel belangrijk want het gaat toch om minder evidente muziek met heel veel subtiele details”. Ook de ontwerper van de hoes, Óscar Valero Sáez, is geen onbekende voor Verheyen. Hij is een van zijn favoriete kunstenaars en door diens fascinatie voor Bach ontstond er een band tussen beiden. De geometrisch pentekening met witte inkt op zwart papier weerspiegelt het gelaagde idee achter ‘The Bach Riddles’.

De elf stukken (geen titels maar genummerd van I tot XI) zijn duidelijk opgevat als een suite. Door elkaar haspelen met de shuffle knop of de ene plaatkant voor de andere draaien is totaal uit den boze. Jazzliefhebbers vinden zeker hun gading terwijl ook liefhebbers van klassieke muziek hier voldoende insteken aantreffen. Verheyen slaagt hierin zonder een van beide genres te trivialiseren of een “over the top” esthetisering. Zijn conceptuele benadering van het onderwerp is wars van elke profileerzucht. Groots.

© Georges Tonla Briquet

Musici:

Robin Verheyen: sopraan & tenorsaxofoon
Benoît Delbecq: piano, prepared piano
Clemens van der Feen: contrabas
Toma Gouband: percussie, objecten

Live:

19.01.2022, Concertgebouw (Brugge)
11.03.2022, Handelsbeurs (Gent)
13.03.2022, CC Hasselt (Hasselt)

https://werfrecords.bandcamp.com/album/the-bach-riddles