Volgens Toine Thys toont "Overseas", na "The Optimist", een andere kant van ‘optimisme’.

Een gesprek...

© Pascal Ducourant

Dag Toine, een volledig nieuwe plaat en een voorziene tournee van 12 data, hoe ver staat het nu?

De tournee is voor ¾ geannuleerd. Uiteindelijk kan ik, met de steun van de Vlaamse regio, de musici uit Spanje, Nederland, Zwitserland en Luxemburg laten overkomen voor een streaming. En, een mirakel, op 14 maart 2021 zouden we een concert met publiek spelen in Luxemburg. In een periode van hongersnood moeten we hiermee toch een beetje tevreden zijn…

Hoe kwam je op het idee van ‘Overseas’?

Ik speelde een serie concerten in Brussel onder de noemer ‘Overseas’ waarop ik diverse musici uitnodigde. Anne Paceo leerde me Ihab Radwan kennen. Ik beluisterde zijn muziek en stelde hem voor aan mijn publiek. Op menselijk en muzikaal vlak klikte het en elk jaar organiseerden we een tournee van drie of vier dagen in verschillende combinaties, nl. Michel Massot, Simon Leleux, Pascal Rousseau, de Franse tubaspeler die Michel Massot verving omdat hij zich niet altijd kon vrijmaken. We testten een brede formule uit met twee percussionisten en de Turkse Emre Gültekin, die de saz bespeelde …

Uiteindelijk kwamen we uit op een quintet met de Braziliaanse percussionist Zé Luis Nascimento, die ik via Ihab leerde kennen. Ihab zit echt in de kern van de band, hij is er zo’n beetje mijn alter ego in. Ik neem de beslissingen, maar na hem te raadplegen, hij heeft interessante ideeën: samen met Simon Leleux stelde hij het gebruik van cello i.p.v. tuba voor, een instrument waarmee ik een beetje in de ideeënsfeer van Rabih Abou Khalil zijn ‘Blue Camel’ project vertoefde. Harmen Fraanje, die ik wel al kende, werd net als Annemie en Zé Luis door Ihab aangedragen.

© Annie Boedt

Je compositie “Longa Nekriz” deed me inderdaad wat aan Rabih Abouh Khalil denken.

Dat klopt. Het is een traditional waarvoor Ihab een nieuw arrangement schreef.

Wat betekent de albumtitel?

‘Tamam’ is een Egyptisch woord, dat wil zeggen ‘alles gaat goed’ … ‘Tamam Morning’ is een ochtend waar alles goed gaat, of beter alles goed begint. En de dagen daarna verlopen niet echt zoals verwacht, men weet niet wat er zal gebeuren … In de presentatievideo legt Ihab het goed uit, het is een manier om optimistisch te zijn … Je huis brandt af maar jij en de familie zijn veilig: ‘Tamam’. In feite ligt het een beetje in dezelfde lijn van mijn album “The Optimist”.

De introductie van ‘Memory of the Trees’ definieert uitstekend de stijl van de plaat waarbij de instrumenten niet hun gebruikelijke rol spelen, de piano bijvoorbeeld is nogal percussief.

Dit heb je goed gehoord. Wat we plegen te doen, is ervoor zorgen dat ieders rol van het ene op het andere moment kan veranderen. Op de cello kan je de akkoorden strijken maar je kan ook overschakelen op pizzicato. De cello kan zowel de melodie als de tweede stem spelen. Op de ud kan je zowel bas, een solo of akkoorden brengen. Dit is niet zo gebruikelijk in de traditionele ud-muziek. De sopraansax is een erg vrij instrument en de basklarinet neemt meer de rol van begeleider op zich. De idee is om allen verschillende rollen te spelen. Deze veranderen de groepssound. Aan de piano versmelt Harmen met een groep die hij reeds in zich had. Hij is aanwezig maar nooit opdringerig, en dat vind ik zeer intelligent van hem. Het leven is best aangenaam met verschillende kleuren.

‘Istanbul Kidz’ is een suite.

Het is een momentopname van kort verblijf in Istanboel, waarvoor ik verschillende sferen koos. De Bosporus is een erg sterk symbool dat het westelijk deel van de stad scheidt van het oostelijke. Tarlabasi is een zeer populaire en kosmopolitische buurt. Je hoort er allerlei talen spreken. Het is er erg levendig met overal spelende kinderen en dat hoor je in het meer nerveuze gedeelte van het stuk. ‘Sufi’ werd, op suggestie van Ihab, een soort trance muziek, een zeer kort stuk.

Ik hoor ook vocale partijen, alhoewel minder naar voor in de mix dan bij het ‘carte blanche’ concert in Gaume. Dit kun je o.a. in het tweede deel van de suite beluisteren.

Wij  maakten akoestische keuzes door de stemmen wat teruggetrokken op te nemen, wat ten goede komt aan het orkestrale. Een plaatopname is een “work in progress”; je start ergens mee dat dan gaat evolueren naar iets waarvan je het vervolg niet altijd kan raden. Daarom is het ook zo jammer dat onze tournee werd geannuleerd.

Werd de chronologie van de nummers bepaald door de titels?

Het eerste stuk, ‘Memory of the Trees’, is een mooie weergave van de geest van de plaat. Maar ik denk dat we een lijst gemaakt hebben op het gehoor, zoals we doen voor concerten, in functie van de beleving, de emotionele inhoud.

 
© Annie Boedt

Een stuk met als titel ‘Casanova’, moet de musicus een verleider zijn?

Is de artiest op zoek naar erkenning of naar liefde van het publiek of van zijn collega’s? Alle twee eigenlijk. Natuurlijk probeer ik de mensen te verleiden, zodat ze een mooi moment beleven, maar dan zonder toegevingen te doen. Het is een soort compromis: aan de ene kant, als verleider wil je een maximum aan aandacht krijgen en aan de andere kant heb je hen die onverzettelijk gaan voor een hyper-terughoudend publiek. Ik balanceer wat tussen beiden.

Wat opvalt is de fusie tussen ud en cello, soms smelten ze samen zelfs.

Dat is de magie van de snaren. Ik ken maar weinig traditionele Arabische muziek, maar wat me daarin vooral bevalt, is de avontuurlijke kant. Spelen met ud, cello en piano is uitzonderlijk afwijkend van alles wat ik voordien deed. Het is ook daarom dat ik de tenorsax niet gebruikte, omwille van zijn te massieve sound voor dit soort muziek. We zitten een beetje in de kamermuzieksfeer, en met de digitale percussie die gespeeld wordt met de vingerkootjes, wordt dit facet nog geaccentueerd. Het zijn schitterende instrumenten vol mogelijkheden tot variaties, dat creëert een ander universum dat aanleunt bij de kamermuziek.

Je geeft inderdaad de voorkeur aan de sopraansax en basklarinet.

‘Circling’ is een beetje een rustgevende pauze, dat is de bedoeling. Ik speelde het op tenorsax, maar het is een instrument dat bij deze muziek minder de juiste match is. Ik had altijd al een bijzondere relatie met de sopraansax, vandaar mijn instrumentale keuze.

Het album werd in januari 2020 opgenomen, juist voor de pandemie uitbrak. Wat ging er in je om dat het project klaar was en dat de tournee in het water viel?

Iedereen had natuurlijk gehoopt dat er geen pandemie zou komen, maar er zijn zoveel mensen die geleden hebben, dat ik niet wil klagen. Het klopt dat we het album graag hadden voorgesteld bij de release, maar alles werd verplaatst naar 2022. De positieve kant is dat meer mensen nu in de gelegenheid verkeren om meer cultuur te consumeren: boeken en muziek, het is een ander aandachtspunt in huis. Toen we “Orlando” uitbrachten, het was tijdens de lockdown, had ik al een ander album voorzien voor mei. Was dit jaar alles normaal verlopen dan zou dit hét jaar van mijn leven geweest zijn met meer dan 150 optredens. De eerste annulaties kwamen hard aan, maar nu kan ik het toch vanop een bepaalde afstand bekijken. De agenda voor eind 2021 en 2022 is al goed vol.

Tekst © Jean-Pierre Goffin (vrije vertaling Jos Demol)
Fotos © Annie Boedt / Pascal Ducourant
Een samenwerking Jazz’halo / JazzAround

TOINE THYS OVERSEAS - TAMAM MORNING

Toine Thys (sopraansax, basklarinet)
Ihab Radwan (ud)
Zé Luis Nascimento (percussie)
Annemie Osbourne (cello)
Harmen Fraanje (piano)

Igloo Records, 2021

Chronique par Claude Loxhay ICI