Tutu Puoane & Brussels Jazz Orchestra – We Have A Dream

“De problemen van toen zijn nog altijd die van vandaag”


Voor het nieuwe project van het Brussels Jazz Orchestra vertrok artistiek leider Frank Vaganée van de moord op Martin Luther King vijftig jaar geleden. Kings befaamde speech I Have A Dream vertaalde Frank naar vandaag: We Have A Dream en hij nodigde zangeres Tutu Puoane uit om het vocaal gestalte te geven.

© Marco Mertens

Tutu Puoane: “Frank Vaganée wist me te overtuigen omdat het project opengetrokken werd naar mensenrechten in het algemeen. Een hommage aan Martin Luther King alleen vond ik wat eng, maar toen er gedacht werd over de ‘meaning behind what he meant’ stond ik er volledig achter. Dus niet alleen omdat ik zwart en Afrikaanse ben, maar een mens zoals een ander inzit over de wereld waarin we leven. Het is ook mijn droom dat die wereld vreedzaam is, vrij van racisme, seksisme, genderhaat, milieuvervuiling, enz. Die boodschap wil ik mee uitdragen.”

Frank Vaganée: “We hebben het project bewust opengetrokken naar alle soorten mensenrechten en vertaald naar vandaag. Het is evengoed een probleem van nu, dat niet alleen te maken heeft met ras. Het allereerste idee om te vertrekken van protestsongs uit die tijd bracht ons snel op vocale nummers en toen dacht ik om Tutu Puoane te vragen. Ik ken haar heel goed, omdat we samen Mama Africa en New York City of Jazz deden. En ik vond haar perfect passen in de problematiek van dit nieuwe project.”

Hadden jullie een bepaalde periode voor ogen bij de selectie van de nummers?

Frank Vaganée: “We stonden open voor elke periode, maar kwamen al snel op nummers die voor Tutu en mezelf een meerwaarde betekenen, die gewoon in ons geheugen zitten, iconische songs. We stelden een longlist van 20 nummers samen en daar zijn uiteindelijk 12 van weerhouden.”

Tutu Puoane: “Muziek in die context vond ik weinig in de huidige periode, misschien vind je die wel in rap en hiphop, maar daar heb ik persoonlijk weinig voeling mee.”

Frank Vaganée: “Binnen dit project is het natuurlijk logisch dat we teruggrijpen naar de protestsongs van de jaren 60-70. Die songs zijn ook melodisch interessant. Dat is materiaal waar we met het orkest wat in kunnen creëren.”

© Marco Mertens

Als eerbetoon aan Martin Luther King start de cd met Why? The King of Love is Dead, voor het eerst door Nina Simone na zijn dood in 1968 gezongen, en van Simone is er ook een eigen song van haar, Four Women. Hoe benader je deze songs?

Tutu Puoane: “Voor Four Women heb ik me gespiegeld als ben ik die vier vrouwen en dat kun je horen. Elke vrouw krijgt een passende stem, van ingetogen en zacht tot woede en ergernis. Ik probeer ze in mezelf op te nemen, ze me eigen te maken. Deze song is me vertrouwd en raakt me enorm.
Why? The King of Love is Dead leerde ik kennen door Franks keuze en past natuurlijk perfect in dit project. Bovendien heb ik dadelijk aangevoeld hoe geschikt die is voor mij.”

Twee Joni Mitchell songs haalden de selectie…

Tutu Puoane: “Je weet dat ik een fan ben van Joni Mitchell (Tutu bracht eerder een album uit met songs van Mitchell-The Joni Mitchell Project-Soulfactory Records 2017-nvdr). Big Yellow Taxi is gekend en past helemaal in dit project, want het gaat over de milieuproblematiek. Cherokee Louise had ik ook al ontdekt bij mijn Joni project en is een van mijn favoriete songs. Joni’s verhaal gaat over een jeugdvriendin die misbruikt werd. Dat raakt me, want kindermisbruik is wereldwijd en vooral ook in mijn homeland, Zuid-Afrika, een groot probleem.”

Beide Mitchell songs zijn gearrangeerd door Alan Ferber, wie is hij en hoe kwam je bij hem terecht?

Frank Vaganée: “Ik ontmoette trombonist en bigband leider Alan Ferber toevallig toen we genomineerd waren in 2014 voor een Grammy in Los Angeles. Toen was hij in diezelfde categorie genomineerd (Best Large Jazz Ensemble: BJO + Joe Lovano met album Wild Beauty 2014 en Alan Ferber met album March Sublime-nvdr). Maar het was Tutu Puoane, die Ferber had leren kennen tijdens een workshop in Taiwan, en me voorstelde om hem te vragen als arrangeur. Ferber heeft dadelijk enthousiast gereageerd en de beide Mitchell songs prachtig bewerkt. Je hoort aan het arrangement dat Ferber weet hoe een bigband werkt, daar kun je op vertrouwen. Wat me opviel is dat Ferber mijn voorstellen precies qua timing en lengte heeft opgevolgd. Daarin herken je de professional.”

© René Clement

Verder kon je vertrouwen op vaste arrangeurs zoals Bert Joris, Michel Herr en ook leden van het orkest, hoe ga je daarbij te werk?

Frank Vaganée: “Ik leg alle arrangeurs een bepaalde stijl op, zodat er voldoende afwisseling is. Ik geef ze ook richtlijnen mee om bepaalde instrumenten te laten uitkomen, om die te verdelen over de verschillende solisten. Zo stuur ik ze in een bepaalde richting om te zorgen dat we op het concert of op de cd een evenwichtige balans, van ballads tot uptempo, over het geheel hebben.

Het vraagt heel wat werk om de muziek naar onze hand te zetten, het is zelfs meer dan alleen maar bewerken, zelfs ook nog bij componeren. Neem Bert Joris’ arrangement op Stings They Dance Alone, dat is een heel verhaal. Dat begint heel zachtjes en dat ontploft helemaal op het einde. Daar heeft Bert Joris op basis van de song heel wat muziek bij geschreven. Dat hebben we wel nodig. Dat maakt dan onze sound, onze energie, jazzmuziek spelen met songs die geen jazz zijn.

Ook het soleren tracht ik evenredig te verdelen over de verschillende instrumenten. Als ik vind dat er in een bepaald stuk een gitaar best past, dan laat ik daar een gitaarsolo in verwerken. Dat hangt van de kleur en het nummer zelf af. Tutu zingt niet alleen de lyrics. Ze is soliste maar is ook deel van het orkest als een instrument, een extra klankkleur.”

Not Yet Uhuru heb jij, Tutu, zelf bewerkt en breng je heel sober, weinig orkestratie, alleen maar zang, trom en drums, wat het een sterk dramatisch effect geeft…

Tutu Puoane: “De originele song, Not Yet Uhuru (Uhuru is Swahili en betekent vrijheid-nvdr) van Letta Mbulu (75 jaar, geboren in Soweto-nvdr) klinkt heel opgewekt, de beat in de muziek is heel luchtig (zingt even voor), maar de boodschap is heel triestig. Letta Mbulu verliet omwille van Apartheid Zuid-Afrika en keerde vele jaren later terug naar haar land. Ze vond het er nog erger aan toe was dan toen ze het verliet. Ik hield ervan om zoals Sting doet, de trieste boodschap op levendige muziek te laten klinken, ik hou van dat contrast. Ik heb dat zelf mogen bewerken en daar een krachtig stuwend ritme op los gelaten. Nog altijd geen vrijheid blijft in Zuid-Afrika een economische realiteit.”

Verrassend lijkt me de keuze van Rod Stewart - The Killing of Georgie – wie bedacht dit?

Frank Vaganée: “Iedereen vindt mijn keuze verrassend. Onze geluidsman Gyuri Spies heeft de popsong bewerkt naar de eigenheid van het orkest. Waarom zou dat niet kunnen? Denk maar aan Paul Anka die enkele jaren geleden een song van Nirvana met bigband bracht.

Uiteraard is de context duidelijk, het gaat om homorechten, om iemand die vermoord wordt om zijn geaardheid. Dat is de boodschap.”

Tutu Puoane: “Wat een tekst ook! Dat is een heel verhaal om te onthouden.”

In de jaren 60-70 waren soulzangers heel geëngageerd en daar hebben jullie ook prachtige keuzes uit gemaakt…en soul ligt jou Tutu nauw aan het hart…

Tutu Puoane: “Dat is de muziek waarmee ik opgroeide in Zuid-Afrika. Op elk radiostation hoorde je Amerikaanse soulmuziek. Zo kwam ik op Donny Hathaways Someday We’ll All Be Free en daar pasten ook nummers van Marvin Gaye en Stevie Wonder bij. Daar voel ik me op bekend terrein, die soulmuziek zit me als gegoten.”

Frank Vaganée: “Op de concerten eindigen we met een hoopvolle boodschap, dus met het nummer Heaven Help Us All en niet met War zoals op de cd, want dat is instrumentaal en zonder Tutu beginnen op de plaat zou nogal eigenaardig overkomen.”

© Willy Schuyten

Met It’s Not Easy Being Green, bekend van Kermit en de Muppet Show, voegen jullie er nog iets speciaals aan toe…

Frank Vaganée: “Het is een metafoor voor de kleuren in de samenleving. En het is een humoristische noot in het geheel wat niet onbelangrijk is.”

Tutu Puoane: “Die song roept herinneringen op, daar kon ik me echt in vinden.”

Er is een samenwerking met Amnesty International, wat houdt dat in?

Frank Vaganée: “Daar zijn we echt fier op. Amnesty zet er mee zijn schouder onder omdat het gaat om mensenrechten. De vereniging is ook aanwezig op alle concerten. Voor de aanvang is er een korte projectie op het podium waarbij onrecht in relatie met wat we gaan spelen getoond wordt. Maar verder is de eerste bekommernis mensen een muzikale avond te laten beleven. En als ze de boodschap oppikken, is dat zeker een pluspunt.”

Hoe anders voelt een dergelijk project aan voor het BJO?

Frank Vaganée: Als je het vergelijkt met het Brel of Porgy & Bess project is het niet zo verschillend. De benadering op zich is niet anders, er hangt een andere boodschap aan vast.

Ik vind het belangrijk dat we er rekening mee houden om een balans te zoeken tijdens het concert zelf. Als een bigband anderhalf uur speelt, dan is dat een wall of sound en gaan mensen rap op een saturatiepunt zitten. Uiteindelijk gaat het om heel wat informatie. Zo brengen we rustpunten in met het spelen in kwintet, sextet en zoals bij Not Yet Uhuru zelfs Tutu Puoane gewoon samen met Toni Vitacolonna, heel sober. Dat geeft dan weer meer effect als de bigband overneemt. We proberen daar veel meer lijn in te vinden om de aandacht van het publiek vast te houden gedurende het hele concert.

Betekent dit project voor jou, Tutu, misschien het fijnste dat je ooit deed?

Frank Vaganée (heel snel): “Dat zal wel zijn, niet?! (beide lachen).”

Tutu Puoane: “Wat een vraag. Ik vind dat ik nog altijd met beide voeten op de grond moet blijven en natuurlijk ben ik heel blij met dit project, ook al omdat ik buiten België mag optreden, bekend geraken. Ik ben nog altijd begaan met het ontwikkelen van mijn muzikale kwaliteiten.”

Frank Vaganée: “Zo’n project loopt wel enkele seizoenen mee. Ook in het najaar loopt het project door en verder in 2019. We gaan zeker in New York, Boedapest en Nederland optreden.”

© Bernard Lefèvre

soulfactory.be

Concertagenda

02 maart 2018 -  20:15 - Flagey, Brussel
03 maart 2018 -  20:15 -  Handelsbeurs, Gent
14 april 2018  - 20:15 -  Cultuurcentrum, Mechelen
18 april 2018  - 20:30  - Cultuurcentrum, Strombeek
21 april 2018 -  20:00  -  Cultuurcentrum, Brugge
02 mei 2018  - 20:00 -  30CC/Leuven

Info: www.brusselsjazzorchestra.com