Tom Van Dyck - Saxkartel

“Muziek maken moet een feestje zijn”
Tom Van Dyck

Het was even wat zoeken voor Tom Van Dyck om zijn Saxkartel saxofoonkwartet nieuw leven in te blazen, de juiste bezielende medemuzikanten aan te trekken, maar na drie jaar intensief uitproberen viel het in de plooi en kon hij de nieuwe composities in een album gieten: ‘The Chromatic Gardener’. De opnames vonden in december 2019 plaats in de Jet Studio. De releaseconcerten waren oorspronkelijk gepland in het voorjaar, maar werden zoals alle andere evenementen door de lockdown geannuleerd. Het uitbrengen van het album verschoof van mei naar september 2020.

Tom Van Dyck (baritonsax) lanceerde zijn origineel saxofoonkwartet Saxkartel in 2004 met Robin Verheyen (sopraansax), Sara Meyer (altsax) en Kurt Van Herck (tenorsax) met een eerste album: ‘Airdance’ (Igloo Records).

Toen Robin Verheyen naar Amerika vertrok werd hij vervangen door Frank Vaganée op sopraansax en behaalde Saxkartel in 2006 een eerste plaats op het bekende Concours Tremplin Jazz d’Avignon. Het jaar daarop volgde een tweede album ‘Yellow Sounds & Other Colours’ (W.E.R.F. 065) met bovendien Tutu Puoane als zangeres.

Andere projecten (t-unit en duo’s met Ewout Pierreux, Pierre Anckaert en Mimi Verderame) maakten Tom Van Dyck’s Saxkartel on hold tot hij in 2016 verschillende bezettingen en combinaties ging uitproberen met o.a. Matthias Van den Brande. Toen deze laatste in 2019 van tenor- naar sopraansax over ging, viel de puzzel voor Tom Van Dyck in elkaar. Het klikte daarop meteen met altsax Thomas Jillings en tenorsax Bart Borremans, een van de sleutelspelers in t-unit7. Een moeilijke zoektocht want Tom wil voor een dergelijk project professionals die een hart hebben voor de muziek en mee willen denken en vooral… repeteren! Zo voelde de blend van deze artiesten echt warm aan en was er een collectief engagement tot het realiseren van het nieuwste album ‘The Chromatic Gardener’.

Hiervoor schreef Tom Van Dyck volledig nieuw werk waarin hij de vier saxen op harmonische, kleurrijke en groovy wijze verbluffend sferisch en intens verenigt. Meeslepende en boeiende interacties van zeer gelaagde en spannende saxstemmen die orkestraal schitteren. Dit is uitdagende kamermuziek waarin de maatsoorten al eens bokkensprongen maken (‘The Magnificent Sevenths’, ‘Scale Dimmin’ – Dim Scalin’) en de melodie je bij het nekvel grijpt met een vleugje nostalgie en puurheid (‘First Snow’, ‘Catharsis’). Met ‘Bulgarian Butterfly’ fladdert een volksthema voorbij. In ‘From One Hill To Another’ spelen de saxen een kat-en-muisspel van laag tot hoog. In ‘Northern Light’ weerklinkt verstilde verwondering en in ‘Quartet 86’ is de muziek dan weer frivool en levendig authentiek.

‘The Chromatic Gardener’ hoe complex ook omhelst de ware jazz spirit. De bariton is de rode draad, de alt en tenor fijne grondleggers, de sopraan al eens haantje de voorste maar in het geheel is het meer dan de som der delen. In deze ‘tuin’ vol prachtig ontluikende klanken laat Saxkartel anno 2020 ons heerlijk genieten en dat excellerende saxofoonkwartet herbeleven. Hopelijk spoedig echt live te beleven!

Van Tom Van Dyck, de bezieler van Saxkartel, wilden we toch nog even doorvragen hoe ‘The Chromatic Gardener’ tot stand kwam.


Hoe anders is ‘The Chromatic Gardener’ tegenover vorige Saxkartel albums en waar kwam de inspiratie voor nieuw werk vandaan?

Tom Van Dyck: Eerdere Saxkartel albums hadden de ambitie om een jazzband zonder ritmesectie te zijn, maar met dezelfde impact. Dat vind ik voor 4 saxen nog steeds een uitdaging, maar niet meer de belangrijkste, eerder een vanzelfsprekende. Op deze plaat putte ik heel veel inspiratie uit het boek van Slonimsky. Zijn 'Thesaurus of scales and melodic patterns' zijn voor een belangrijk deel een opsomming van alle mogelijk gelijke onderverdelingen van het octaaf. Alle modi van Olivier Messiaen bijvoorbeeld, komen ook voor in deze boekhoudkundige opsomming. Klankwerelden die je kan gebruiken als alternatieve logica's voor tonaliteit als je van het tonale naar het chromatische universum overstapt. Door 4-stemmig te 'researchen' komen er dikwijls harmonische ideeën bovendrijven die dan vaak ook leiden tot een echte compositie.

Nu ligt er voor mij een stapel muziek die echte saxofoonkwartet muziek is. Niet muziek die is bewerkt om er een saxofoonkwartet van te arrangeren. Mét steeds een belangrijke plaats voor improvisatie. En met een jazzsound, niet een klassieke saxofoonsound.


Welke muzikale invloeden hebben je visie naar Saxkartel toe beïnvloed en/of gewijzigd?

Tom Van Dyck: Dat is moeilijk te zeggen. Ik denk dat mijn onderbewuste op mijn leeftijd een mengelmoes maar ook een destillaat maakt van waar ik mijn hele muzikaal leven enthousiast over ben kunnen zijn. Dat is een lange lijst van jazzartiesten die me warm maken met hun spel en composities, ervaringen met collega's wiens sound ik apprecieer, bepaald klassiek werk. In deze periode niemand specifiek meer dan iemand anders. Oene Van Geel is een speler/componist die me in der tijd met zijn Zapp! strijkkwartet vaak inspireerde om te schrijven voor saxofoonkwartet, maar de start van ‘The Chromatic Gardener’ kwam doordat ik een opdracht had te schrijven voor cello en saxofoon, bij een theatermonoloog. Daarna, in 2016 brak de dam van het meer van mijn inspiratie. Die is nog steeds niet gedicht (lacht).

Ik ben heel vaak aan het componeren en dan probeer ik een idee verder uit te werken, maar het resultaat moet ook mij verrassen. Ik moet het gevoel krijgen iets nieuw te hebben ontdekt. Ik jaag meestal geen specifiek gevoel na. In dat opzicht beschouw ik mezelf niet als professioneel muziekschrijver, maar ik doe het wel veel en graag. En net zoals het voor mij moeilijk is een cd op te zetten die ik 'ken' maar liever verrast wordt op de radio of door een vriend met muziek die voor mij én nieuw is én me raakt, kan ik moeilijk gaan zitten en mezelf de opdracht geven: schrijf nu eens een stuk in de stijl van... .

Wat ik wel doe zonder moeite is denken aan de bezetting waar ik voor schrijf en deze niet uit het oog te verliezen; wat kan je (technisch) verwachten van die specifieke speler, welke uitdagingen vind ie leuk, wat vindt ie waarschijnlijk helemaal niet leuk... Muziek maken moet een feestje zijn.

(v.l.n.r.) Bart Borremans, Tom Van Dyck, Thomas Jillings, Matthias Van den Brande © Bart Van der Moeren

‘The Chromatic Gardener’ neigt naar een verdere ontwikkeling van jazz en klassiek…?

Tom Van Dyck: Wat jij klassiek noemt, is voor mij misschien 'gecomponeerd’? Ik ben niet iemand die per se jazz wil mengen met klassiek, maar ik hou heel veel van muziek schrijven. Componeren is onder andere een manier om die klanken die je niet direct geïmproviseerd krijgt, of die je moeilijk kan uitleggen aan mede-musici, meer en sneller tot ontwikkeling te laten komen.

Zoals wiskunde een taal is die meer dan woorden geschikt is om fenomenen in de fysica te beschrijven, zijn composities een snelle weg om sterke muzikale ideeën te communiceren met musici. 

Schrijven doe ik heel consciëntieus. Ik stel me altijd de vraag ‘wat als een muzikant dit 200 maal gaat moeten spelen’. Ik wil dat ie dan nog steeds zin heeft, dat hij/zij niet zit te balen.

Ik schrijf graag stukken die een duidelijke richting aangeven, een toon, een sfeer zetten, maar waarin ook ruimte is voor mede-musici om mij weer te verrassen door wat zij toevoegen. Ik zie me dat niet direct doen met klassieke musici omdat ik reken op een rugzak aan improvisatie skills uit de wereld van de jazz die in mijn muzikale wereld nodig zijn om onze muziek te laten leven.

En vooral op het vlak van de saxofoon is er een enorm verschil in klank tussen het klassieke ideaal en de super diverse klankwereld die de sax in de jazz heeft doen ontstaan. Met die tweede voel ik connectie, met de eerste helaas niet. Dat is heel subjectief, geen algemeen geldend waardeoordeel. Maar ik stel dat vast als ik mijn eigen gevoel daarover beschouw. Dat is iets instinctief. Dat had ik al als ik 9 jaar was.

Dus ik ben niet doelbewust op zoek naar een ontwikkeling van klassiek met jazz. Misschien wel naar een praktijk om veel doorgecomponeerd materiaal een plek te laten hebben in iets wat lijkt op jazz... maar dat is niet nieuw: iedere bigband doet dat. BJO zijn absolute grootmeesters op dat vlak.

Tekst © Bernard Lefèvre  -  foto’s © Bart Van der Moeren

Thomas Jillings (voorgrond), Bart Borremans, Matthias Van de Brande, Tom Van Dyck © Bart Van der Moeren

The Chromatic Gardener’ is uit bij SoulFactory Records

Musici:

Tom Van Dyck (baritonsax & composities)
Bart Borremans (tenorsax)
Thomas Jillings (altsax)
Matthias Van den Brande (sopraansax)

www.saxkartel.be
www.tomvandyck.eu