Mike Westbrook, bruggenbouwer

Ontmoeting met de Britse componist Mike Westbrook

Mike Westbrook © Alessandro Eusebi

Er zijn timide helden. Mike Westbrook is een van hen. Sinds het prille begin van de jaren 70 brengt de Engelse pianist, componist en hoornist elegante, rijke, intelligente muziek die buiten de mode staat en de platgetreden paden mijdt. Dit doet hij altijd met vrouw Kate aan zijn zijde. Gepassioneerd door theater, doordrenkt hij zijn muziek met een buitengewone theatraliteit. Dit jaar viert Westbrook zijn 85e verjaardag en toch lijkt hij nooit tevreden. Zijn projecten, verlangens en samenwerkingen vermenigvuldigen zich met een zeldzame gulzigheid. Mike Westbrook's overvloedige discografie is vaak genoemd in Citizen Jazz, ter gelegenheid van zijn recente verjaardag of van de heruitgave van zijn merkwaardigste werken. Dit grasduinen in de discografie van de Brit garandeert je om er veranderd uit te komen. Ze is vol ideeën en de bias en de intelligentie van het onderwerp is immens. Van William Blake tot Duke Ellington, we wisten dat het interview alleen maar een grote rijkdom kon hebben. Mike Westbrook het woord geven is alsof je je in het hart van een luxueuze en zeer democratische bibliotheek nestelt, kennis en herinneringen komen altijd uit zichzelf.

Ontmoeting met een humanist en radicaal vrije muzikant. Een bruggenbouwer, en niet alleen van de London Bridge, maar tussen muziek, tijdperken, culturen. Tussen theater en jazz ook. Een uniek artiest.


Je carrière beslaat meer dan 50 jaren, wat zijn de beste herinneringen aan al die jaren ?

Ik heb de kans gehad om te reizen en muziek te spelen in allerlei situaties, in verschillende landen, met geweldige mensen. Elk optreden is memorabel, niet alleen de "grote gelegenheden". Kleine concerten in jazzclubs zijn net zo belangrijk. En voor een jazzmuzikant is het meest memorabele optreden altijd het volgende.

Onder de vele hoogtepunten is hier een voorbeeld: in 1983 speelden Phil Minton, Kate Westbrook en ikzelf, samen met Chris Biscoe, Chris Hunter en Tony Marsh, de liederen van William Blake in de Jazz Church, St Peters, New York. Bij deze gelegenheid had ik de kans om te spelen op de Steinway van wijlen Billy Strayhorn. Onze reis viel samen met Ellington's verjaardag, 29 april. Verschillende radiostations speelden de hele dag door Duke's muziek. Deze muziek was ook op de radio toen we met Gil Evans op de thee gingen. Uit deze ervaring is mijn compositie On 'Duke's Birthday' ontstaan.

Als we je orkesten bekijken, onderscheiden we trouwe muzikanten - je draagt albums op aan dierbare musici die ons hebben verlaten - kunnen we ervan uitgaan dat je kunst beschouwt als je metgezel, zoals theater ? We denken in het bijzonder aan Chris Biscoe, Pete Whyman of Phil Minton, maar ook Dominique Pifarély…

De continuïteit van de banden met de musici is essentieel. Maar de muzikanten hebben allemaal een zelfstandige loopbaan en zijn niet bij elk van mijn projecten betrokken. Er was een opeenvolging van groepen, de instrumentatie van elk van hen varieerde al naar gelang de uitgevoerde muziek. Het is zelden een standaard jazzformatie. Sterker nog, we hebben een leuke groep muzikanten samengesteld die in veel verschillende combinaties met ons hebben samengewerkt, van trio tot big band. Onder degenen die regelmatig met Kate en ik samenwerken zijn Phil Minton, Chris Biscoe, Pete Whyman, Alan Wakeman, Dominique Pifarély, en meer recentelijk Roz Harding, Billie Bottle, Marcus Vergette en Coach York.

Laten we het hebben over theater: van 'The Cortège' tot 'Mama Chicago', je muziek is vaak erg scenisch, zelfs opera-achtig. Is het vertellen van een verhaal belangrijk in je creatieve proces ? Neemt 'Platterback' een speciale plaats in bij dit proces ?

Ik heb de neiging om elke voorstelling als een theatrale en muzikale ervaring te zien, zelfs zonder een samenhangend thema of verhaal. Ik heb gecomponeerd voor musicals, waaronder 'Tyger', een viering van William Blake door dichter Adrian Mitchell, voor de National Theatre Company in 1971. Ik heb ook af en toe gecomponeerd voor televisie en film. Kate en ik hebben verschillende opera's en toneelstukken geschreven, evenals jazzoratoria die poëzie, muziek en performance combineren.

In de jaren zeventig deed ik veel werk in het alternatief theatercircuit, waar ik schreef voor allerlei grootschalige multimedia-evenementen, circusvoorstellingen en straatmuziek. Het was in deze context dat de Brass Band werd opgericht. Kate en ik begonnen met het schrijven van themashows voor dit orkest. We gebruikten de term 'Jazz Cabaret' om losse assemblages van divers materiaal te beschrijven - liederen, poëzie en improvisatie.

Met 'Mama Chicago' begonnen we halverwege de jaren '70 meer geïntegreerde shows te schrijven, met originele muziek en teksten. We speelden ze en toerden, meestal met een groep van vijf of zes muzikanten, soms als duo, of met het trio, soms met een volledig orkest. Sommige toneelstukken vragen om acteurs. Eerdere producties zijn onder meer 'Platterback', het verhaal van vijf personages op een treinreis, 'The Serpent Hit', een politieke fabel, 'Bar Utopia', een Big Band-cabaret, 'Cuff Clout', Kate's 'The Neoteric Music Hall' en de recente 'Paintbox Jane', geïnspireerd door de schilder Raoul Dufy. Jazzcabaret blijft een favoriete manier van werken. Momenteel voeren we met Kate's Granite Band haar stuk 'Earth Felt to the Wound' uit met als thema het milieu. Met het Westbrook Quartet brengen we 'Love Or Infatuation', een cabaret gebaseerd op de liedjes uit Hollywood van Frederick Hollander. De muziek voor de meeste shows is beschikbaar op cd en op Bandcamp.

We hebben vandaag de indruk dat een nieuwe generatie je werk ontdekt, vooral sinds de heruitgave van 'The Cortège'. Je hebt enige tijd geleden opgenomen met The Uncommon Orchestra met jonge muzikanten. Tijd lijkt geen vat te hebben op je muziek, hoe verklaar je dat ?

Ik zou graag willen geloven dat onze muziek communiceert met een jong publiek, maar ik weet het niet zeker !  Er zijn afgeleiden van jazz die heel populair kunnen worden, maar jazz is niet alleen entertainment, het is ook een serieuze kunst. Maar als je eenmaal verslaafd bent, wil je verder gaan, want om volledig te worden ervaren, vereist jazz een levenslange toewijding. Het is echter waar dat veel jonge muzikanten tegenwoordig jazz studeren en willen spelen. Ik heb geluk, want door de jaren heen zijn er vaak nieuwe muzikanten in de band gekomen, die nieuwe energie en ideeën met zich meebrengen.

De Uncommon Orchestra is een voorbeeld. Het begon tien jaar geleden als een gemeenschapsproject, een echte mix van generaties, van doorwinterde veteranen tot studenten en zelfs kinderen op school. Het orkest neemt nu albums op en treedt op in grote jazzzalen.

The Uncommon Orchestra © Robert Burns

Hoe kijk je naar de huidige Britse scene ?

Het is geen gemakkelijke tijd voor de kunsten. Jazz heeft de neiging om aan de rand van het culturele spectrum te bestaan en waardeert creatieve vrijheid en onafhankelijkheid. De afgelopen jaren is het publiek afgenomen. Jazzmuzikanten lijken te schommelen tussen officiële kunst en volksvermaak. In werkelijkheid zouden ze beide moeten belichamen. Jazz is kwetsbaar door bezuinigingen op de kunstfinanciering. De pandemie is bijna een ramp geweest voor alle podiumkunsten en de door de Brexit opgelegde reisbeperkingen naar het buitenland zijn een tragedie voor velen van ons wier werk in Europa in veel opzichten belangrijker was dan werk in het VK.

Maar muzikanten spelen graag jazz en er blijft een publiek voor. Aan getalenteerde musici en componisten geen gebrek. Ze zullen altijd een plek vinden om te spelen. Na het Covid-hiaat is het misschien tijd voor jazzmuzikanten om hun eigen lot in handen te nemen, zodat de scene opnieuw wordt gedreven door kunstenaars en niet verslaafd is aan mode en merchandising. Ik geloof dat jazz de muziek van de hoop is.

Je bent altijd een artiest geweest die verder gaat dan mode en labels. Niettemin, wat is je kijk op de jaren 70 in Groot-Brittannië en in het bijzonder op de Canterbury Scene, u die Lindsay Cooper verwelkomde onder uw muzikanten ?

Het was ongetwijfeld een verlangen naar vrijheid van meningsuiting die me tot jazz aantrok. Ik wilde mijn eigen weg vinden, mijn eigen fouten maken en me niet aan enige orthodoxie houden. Omdat ik autodidact was, moest ik gaandeweg leren. Uitdagingen kwamen en gingen, en doen dat nog steeds. Mijn generatie had het geluk om geboren te worden in een tijd waarin de sociale en culturele barrières wegvielen.

Als artiest had je de ruimte om je eigen stem te vinden. Originaliteit en innovatie waren in de mode. Ik wilde me nooit laten opsluiten in een bepaalde stijl. Ik ben nooit een fan geweest van de school in Canterbury en de zelfverklaarde 'progressieve rock', hoewel ik weet dat ze een sekte zijn. Ik vond wat er gebeurde onder mijn tijdgenoten in de jazzscene spannender. Echter, The Orckestra (sic) met de Brass Band, Henry Cow en Frankie Armstrong was best een interessante samenwerking, meer politiek en sociaal dan muzikaal, al vonden we wel wat raakvlakken.

Door het schrijven van arrangementen voor het ensemble, mijn allereerste voor cello en fagot, kon ik weer op grotere schaal gaan schrijven. Toen Kate en ik 'The Cortège' schreven, vroegen we Georgie Born en Lindsay Cooper om mee te doen.

© Laurent Poiget

Je vrouw Kate Westbrook speelt een sleutelrol in je muziek, wat ook leidt tot veel uitstapjes naar poëzie. Wat is jouw relatie met literatuur ?

Toen we elkaar in het begin van de jaren zeventig ontmoetten, gaf Kate, die schilder was, parttime les aan Leeds College of Art, toen in de avant-garde van theater en uitvoerende kunst. Ik had mijn dagelijkse baan opgegeven om fulltime muzikant te worden. Ik had geen vaste band en werkte meestal met alternatieve theatergroepen, waaronder Welfare State uit Leeds, waar Kate ook bij betrokken was. Toen we besloten om samen te leven en te werken, hoewel we al goed ingeburgerd waren, Kate als schilder en ik als componist, moesten we een nieuwe richting vinden voor de muziek.

Dit kwam onverwacht zoals bij straatmuziek: de afwijzing van big bands, rock bands en een restrictieve jazzscene ten gunste van het maken van muziek op het meest basic niveau - een kleine akoestische groep die speelde wat haar leden wilden spelen, waar ze werden gevraagd om te spelen. Met twee zangers in de groep stonden er altijd liedjes op het repertoire, met name de bewerkingen van Blake en de theaterliederen van Brecht/Weill.

Daarna, met 'Mama Chicago', begonnen Kate en ik eigen theaterstukken te schrijven voor de groep. 'Mama Chicago' kreeg zijn Franse première tijdens het Festival van Angoulême. De groep begon in het buitenland te toeren, met name in Europa, en vormde in 1979 de kern van het orkest dat 'The Cortège' uitvoerde, een werk met Europese gedichten, gezongen in de oorspronkelijke talen. De gedichten in dit werk en andere soortgelijke 'Europese' composities werden gekozen door Kate. Haar kennis van literatuur was cruciaal, net als haar eigen teksten, en haar interesse in het zingen in de talen van de landen waarin we optraden. We werkten samen voor het schrijven van liederen. In de afgelopen decennia hebben we een breed scala aan muziek voor zang geproduceerd, van cabaretliedjes tot opera.

Kate en Mike Westbrook © Maureen & Douglas Green

Duke Ellington is een essentiële muzikant in uw discografie, we denken in het bijzonder aan uw verschillende interpretaties van "It Don't Mean a Thing". Wat is uw relatie met Ellington ? Wat zijn je belangrijkste muzikale invloeden ?

Mijn vader liet me Duke Ellington ontdekken toen ik een tiener was. Een 10-inch LP van Duke's band uit de jaren 40 was jarenlang mijn bijbel. Ik heb die nog steeds, erg versleten en bekrast. Het was het begin van de ontdekking van de brede jazzgeschiedenis, wat mijn belangrijkste inspiratiebron was.
In het begin probeerde ik te kopiëren wat ik hoorde, maar beetje bij beetje, toen ik mijn eigen project opstartte, werd de muziek van Duke, Strayhorn en anderen opgenomen in mijn eigen muzikaal werk. De invloed was er altijd, maar ik speelde zelden Ellingtons repertoire en bestudeerde zijn methodes niet bewust. Ik ben gewoon een liefhebber. Door de jaren heen is mijn muzikale horizon verbreed. Ik werd gevoeliger voor de westerse klassieke traditie. Pianomuziek is bijzonder belangrijk voor me geweest, van Chopin tot Debussy, Ravel en - een van mijn favorieten - Satie.
Voor mij is de piano de brug naar alle soorten muziek. Theatermuziek was ook belangrijk voor mij. Stravinsky's 'L’histoire du Soldat' heeft een grote impact gehad, samen met het werk van Brecht en Weill, Cole Porter en andere Broadway-componisten, en nu de Hollywood-muziek van Frederick Hollander.

In de late jaren '80 nam je een eigen versie op van het Beatles Abbey Road-album. Kun je ons het proces uitleggen ? Hoe gebruik je de muziek van McCartney om er je eigen muziek van te maken ?

In 1988 organiseerde een festival in Bologna een eerbetoon aan de Beatles. Ik was uitgenodigd om mee te doen. Ik had nog nooit hun muziek gespeeld en ik had geen platen van hen. 'Sgt Pepper' had ik al gehoord en ik begreep dat daar iets belangrijks gebeurde. Maar dat maakte geen deel uit van mijn universum. Ik besloot toch te proberen iets te schrijven, en terwijl we door Europa toerden in een minibus, kocht ik bij elke halte op de snelweg een Beatles-tape. Ik heb een lijst samengesteld van enkele van de ballads die mij het meest aanspreken en die zich zouden kunnen lenen voor een jazzinterpretatie. Maar met het ongemakkelijke voorbeeld van mensen als Frank Sinatra en Ella Fitzgerald die met dit soort materiaal probeerden te swingen, realiseerde ik me dat ik moest proberen het idioom te begrijpen. Op een dag werd ik wakker en realiseerde me dat ik een versie van het hele Abbey Road-album moest maken.

Mijn eerste stap was om een partituur te schrijven van alles wat er op het album gebeurde. Ik werkte er toen aan zoals ik met elk ander materiaal zou doen, en probeerde er mijn weg doorheen te vinden. Ik ontdekte dat sommige nummers hun oorspronkelijke structuur moesten behouden. Andere konden worden uitgebreid, de thema's werden herhaald, soms opnieuw geharmoniseerd en stonden open voor improvisatie. Altijd, hoopte ik, in overeenstemming met het Beatles-concept.

Ik voegde steeds meer pagina's toe aan de partituur. De samenstelling van het orkest was een variant op de Rossini-formatie waarmee we op tournee waren. Toen voegde Phil Minton zich bij Kate op zang. De gitaar van Brian Godding werd een centraal onderdeel van het project. Andy Grappy's tuba bleef bas spelen. Alan Wakeman en Pete Whyman vormden de saxofoonsectie en Peter Fairclough, oorspronkelijk uit Liverpool, was de drummer. The Beatles' 'Abbey Road' was een studiocreatie. Ik geloof niet dat het ooit in zijn geheel live is uitgevoerd. Tijdens de voorstelling bleek het een cabaret te zijn over het hedendaagse leven dat net zoveel te danken had aan de Engelse music hall als aan de rock'n'roll.

Dit zijn uitdagingen die je leuk vindt, we herinneren ons vooral al het werk rondom Rossini. Is het prettig om te werken met de beperking om bestaand muzikaal materiaal te gebruiken en te transformeren, te boetseren ?

Sinds het begin van de jazz hebben muzikanten zich de muziek van de wereld om hen heen toegeëigend en opnieuw uitgevonden in hun eigen stijl. Deze traditie zet zich vandaag voort en als componist vind ik het net zo belangrijk om met bestaand materiaal te werken als om originele composities te creëren. Ik ben echter nooit een fan geweest van “klassieke jazz”. Totdat we in 1984 een schrijfopdracht voor het Willem Tell Festival in Lausanne kregen. Het was Kate die voorstelde om Rossini's opera te gaan bestuderen.

Ik arrangeerde de ouverture voor een klein straatorkest. Het was zo leuk om aan deze muziek te werken dat we meer ouvertures en aria's uit Rossini-opera's hebben toegevoegd. We toerden meerdere jaren met deze show. In 1989 schreef ik een bigbandversie voor de NDR Band. Daarna toerden we met mijn eigen orkest. In 1992 was 'Big Band Rossini' het eerste jazzwerk dat ooit werd uitgevoerd als onderdeel van de belangrijkste BBC Proms in de Royal Albert Hall in Londen.

In 2017 hadden we de grote eer om dit stuk op te voeren in het Teatro Rossini in Pesaro, de geboorteplaats van de componist. In oktober van dit jaar waren we uitgenodigd om een Rossini Festival te openen in een pas gerestaureerd operahuis in Lugo.

© Laurent Poiget

We hebben de afgelopen jaren solo-opnames gehoord waar je aan de piano zit ? Is de aanpak anders dan schrijven voor een groot orkest of voor een fanfare ? Leg je daar dezelfde gevoelens in ?

De piano staat centraal in alles wat ik doe. Het is een universum vol mogelijkheden. Het is ook mijn dagelijkse werktafel. Alles wat ik schrijf, moet ik eerst op de piano spelen. Op het podium ben ik orkestpianist, begeleider en soms solist. Maar het meeste van mijn pianospel speel ik achter gesloten deuren, alleen te horen door Kate vanuit haar nabijgelegen studio, of wanneer we aan een nieuw nummer werken.

In 2016 moedigden Kate en onze grote vriend en producer, wijlen Jon Hiseman, me aan om een soloalbum te maken. Sindsdien geef ik af en toe soloconcerten. Eigenlijk zie ik deze uitvoeringen als onderdeel van het songwritingproces, improviseren, teksten vastleggen, experimenteren en werken aan stemmen voor harmonieën die georkestreerd kunnen worden voor koperblazers, saxofoons of strijkers, of gewoon op het toetsenbord. Muziek kan vele vormen aannemen, maar hoe verschillend ze ook lijken, het zijn slechts aspecten van hetzelfde creatieve proces.

Voor je 85e verjaardag werden veel van je oude albums heruitgebracht, maar kregen ook van je video's te zien. Wat verwacht je van de komende jaren ?

De scene hier moet zich nog herstellen van de pandemie. Brexit is een ramp, recessie dreigt, verdere hongersnood woedt, de planeet is in gevaar en overal wordt de democratie bedreigd. Bovenal gaat de nachtmerrie van oorlog tussen Rusland en Oekraïne onverminderd door. Als jazzmuzikanten kun je het beste blijven spelen waar mensen bereid zijn te luisteren.

In al deze chaos klampen we ons vast aan de overtuiging, zoals een van Kate's teksten voor 'Paintbox Jane' het stelt, dat "waarheid, hoop en liefde samen kunst maken, in een poging om de eeuwige jeugd te krijgen". We hebben zojuist het album 'Paintbox Jane' uitgebracht, we hebben optredens met Kate's Granite Band, 'Rossini Re-Loaded' in Italië en een nieuw album van een live optreden van 'London Bridge', een grootschalig 'Europees' werk voor stem, jazzorkest en kamerorkest, oorspronkelijk opgericht in Amiens in 1987.

Tekst © Franpi Barriaux, 10 juillet 2022 (vrije vertaling : Jos Demol)
Een samenwerking Citizenjazz / Jazz’halo

© Cecile Mirande Broucas