Mari Boine – intiem

Mari Boine zingt nog altijd vol emotie als voorheen en keerde in 2023 terug met een intiem album waarop toetsenist Bugge Wesseltoft zijn delicate touch aanbracht. We praten met haar over dit album en haar nog lang niet voltooide carrière.

© Knut Bry

Nadat we aan elkaar zijn voorgesteld, zegt Mari met een glimlach: "Misschien kan ik een paar woorden in het Frans zeggen. Ik heb Frans gestudeerd toen ik zestien was en heb vier jaar in Parijs gewoond. Het is verre van perfect, maar ik denk dat ik een paar woorden kan begrijpen en uitwisselen, maar laten we het toch maar in het Engels doen" (lacht).


In het lied "Miha" zing je: "In de donkerste duisternis, in de diepste pijn, waar alle hoop verdwijnt, ben ik geboren." Je hebt het vertaald in het Sami. Geeft dit lied de moeilijke tijden weer die je hebt meegemaakt toen je jong was ?

Mari Boine: Ja, het was niet gemakkelijk. Maar het lied is niet specifiek over mij geschreven. De tekst werd al een poos terug geschreven door een Noorse zanger, Stian Soli, en daarna vertaald in het Sami. Enige tijd geleden kwamen een man en een dozijn vrouwen naar het dorp en ze spraken over dingen die niet zo leuk waren om te horen, dingen die gebeurd waren, seksueel misbruik. Dit waren echt dingen waar we niet over spraken in onze Sami gemeenschap. Maar mijn jeugd was ook erg moeilijk vanwege de zeer strenge voorwaarden van mijn opvoeding, de beperkingen die werden opgelegd door de beoefening van het christendom binnen de familie.

Wat zette je in dit afgelegen dorp in het hoge noorden van Noorwegen aan om te zingen, te spelen en muziek te componeren ?

Mari Boine: Hoewel ze traditionele, populaire muziek afwezen, zongen mijn ouders toch. Maar ze zongen alleen christelijke liederen. Zo ben ik dus opgegroeid. Voor mij was het evident om te zingen. En als iemand als ik muziek in zich heeft, komt dat er vroeg of laat uit. Ik moet ook mijn twee muziekleraren bedanken die me muziektheorie en piano hebben geleerd. Ik had geluk dat ik bij hen kon studeren.

Bereikten folk- en rockmuziek toen dit afgelegen gebied ?

Mari Boine: Natuurlijk, want we hadden radio! We mochten niet naar dat soort programma's luisteren, dus wachtten we tot onze ouders weg waren om het in het geheim te doen! Ze waren erg streng en wilden niet dat hun kinderen naar die cynische muziek luisterden!

© Knut Bry

Het was bijna als een sekte...

Mari Boine: Wel, het is geen sekte, maar het is een vrij fanatieke 'beweging'. Je zou het piëtisme kunnen noemen, een protestantse religieuze beweging. Naar die muziek luisteren was gevaarlijk, dansen was gevaarlijk. Alles wat geen bijbel lezen of christelijk zingen was, was gevaarlijk.

Je bent altijd een vurig verdediger van de Sami-cultuur geweest. In feite verwerp je de term "Lappen", die je beschouwt als een vorm van kolonisatie...

Mari Boine: Het Verre Noorden is altijd "Samisch" genoemd. Dat moet zo blijven. Ik vind de Sami-cultuur een prachtige cultuur. Een cultuur die sterk verbonden is met de natuur. Ik denk dat het een van de essentiële dingen is die we nu moeten behouden. Ons volk weet hoe te functioneren in een natuurlijke omgeving, hoe de natuur te respecteren, het zit in onze genen. De hele wereld zou vanaf nu op deze manier moeten werken, want we kunnen het ons niet veroorloven om deze strijd te verliezen.

Zijn er eisen voor een soort onafhankelijkheid ?

Mari Boine: Inderdaad, sommige dingen gingen die richting uit. Soms zijn er dingen in de goede richting gegaan, op het gebied van onderwijs, het recht op land en de exploitatie van hulpbronnen. Het is een uitdaging waarbij geldbejag tegenover mensen staat die de natuur intact willen houden. Maar dit is ook een wereldwijde kwestie.

Laten we het over muziek hebben…

Mari Boine: Absoluut! 

Weet je dat je met het album "Gula Gula", dat opnieuw werd uitgebracht door Peter Gabriel op zijn Real World label, ons hebt geholpen om de Sami-cultuur op de wereldkaart te zetten ? Heeft dat enige invloed gehad op de rest van je carrière ?

Mari Boine: Het is duidelijk dat wanneer je in contact komt met Peter Gabriel, die zo'n gerenommeerd figuur is, er deuren opengaan over de gehele wereld. Het was een geweldige kans om hem aan mijn zijde te hebben.

Dit moet je al vaak gevraagd zijn, maar hoe heb je Peter Gabriel ontmoet ?

Mari Boine: Ik ontmoette hem pas nadat "Gula Gula" klaar was en uitgebracht werd in Noorwegen. Het was een Nederlandse journalist, denk ik, die het album zo goed vond dat hij het naar hem opstuurde en zo kwam het terecht op het Real World label met internationale distributie. Daarna werd ik uitgenodigd voor een tournee met het Womad Festival en uiteindelijk belandde ik in Gabriel's studio's in Bath en daar heb ik hem ontmoet. Hij is echt een aardige vent. We hadden een paar interessante gesprekken.

© Knut Bry

Je hebt maar één album opgenomen voor het Real World label. Maar zelfs vandaag de dag zijn je albums in de winkels te vinden in de afdeling 'wereldmuziek'. Beschouw je jezelf als behorend tot de categorie "wereldmuziek" ?

Mari Boine: Eerlijk gezegd denk ik niet dat het belangrijk is om in een bepaalde stijl ingedeeld te worden. Ik maak mijn muziek, het komt uit mijn hart, en classificaties zijn niet mijn probleem. Veel mensen weten niet echt wat 'world' is, of hebben er nog nooit naar geluisterd!

Sinds de jaren negentig speelt rock een belangrijke rol in je muziek...

Mari Boine: Dat komt door de invloed van de muzikanten die in mijn band spelen. Ik heb altijd van rock gehouden en ik mix graag verschillende dingen. Een beetje rock, een beetje pop, een beetje world...

En nu is er een duo piano/zang vanwege de pandemie die je verhinderde om met je groep te werken…

Mari Boine: Ja, we waren begonnen aan het nieuw album met mijn groep, die twee nieuwe muzikanten bevat. Het album komt uit in 2024. Het wordt ook een prachtig album (lacht), maar op dat moment was het moeilijk om vooruitgang te boeken. Ik vroeg mezelf af wat ik ging doen. Ik kwam tot de conclusie dat het veel gemakkelijker zou zijn om met één muzikant te werken, ook wat betreft het uitwisselen van bestanden. Ik denk ook dat als je met slechts één instrument werkt, je veel meer nuance in je stem kunt leggen.

Zijn deze nummers speciaal voor het duo-album geschreven ?

Mari Boine: Sommige wel, maar andere waren inderdaad al opgenomen. We hebben ze opnieuw gearrangeerd. Maar ik wilde al een tijdje een album maken met zang en piano.

© Diane Cammaert

Vanwaar je keuze voor pianist Bugge Wesseltoft ?

Mari Boine: Simpelweg omdat ik hou van de manier waarop hij speelt! We hebben een tijdje geleden samen gespeeld en hij heeft ook mijn album "Eight seasons" geproduceerd (voor de goede orde, de originele titel is "Gävccu Jakhejuogu").  Hij heeft onlangs een kerstalbum uitgebracht en het is de mooiste kerstplaat die ik ooit heb gehoord!

Is het mogelijk dat ook jullie een kerstalbum maken ?

Mari Boine: Ja, dat staat in mijn planning. Op een dag zal ik het doen! Over een paar jaar. Ik zal liedjes schrijven in de Samische taal en een paar covers doen! Ik ben opgegroeid met deze hymnes (lacht).

Je hebt "Amame" opgenomen met de paus van Nu Jazz. Maar je vroeg hem om het bij de piano te houden... Kun je ons vertellen waarom ?

Mari Boine: Omdat Bugge eerst en vooral een uitstekende pianist is! Ik weet dat hij bekend staat om andere dingen, maar het was ook zijn wens om alleen piano te spelen en dit duet te doen.

Er zat een periode van vijf jaar tussen de laatste twee albums. Vind je dat niet erg lang voor een zangeres ?

Mari Boine: (Lacht) Ik denk dat het zelfs langer is dan dat, zes! Maar ik moet bekennen dat ik oma ben geworden. Ik heb twee kleinkinderen en ik vind het heerlijk om tijd met hen door te brengen! Het is een belangrijke baan! (lacht)

Er zijn veel albums met de combinatie piano en (vrouwen)stem in de jazz. Hoe vind je dat de jouwe zich onderscheidt van de rest?

Mari Boine: Ik weet niet echt veel van jazz. Ik weet niet hoe ik een jazzalbum moet componeren! Ik wilde gewoon een album dat klonk als wat wij deden. Ik weet dat Bugge een jazzpianist is en misschien was het een uitdaging voor hem om iets anders te doen! Je zou er wat jazz op kunnen horen, maar ik neig meer naar klassieke muziek. En een beetje pop.

In je biografie heb je het over "het album van de volwassenheid", wat is jouw mening ?

Mari Boine: Ik ben een volwassen vrouw, een senior nu. Ik probeer er niet jong uit te zien. Ik zit al veertig jaar in de muziek business en het is een plezier voor mij om dat met jonge mensen te delen. Ik hou niet van deze maatschappij die het feit lijkt te verwerpen dat we allemaal oud worden. Wie definieert iemand als oud ?  Je kunt bijna zeventig zijn en nog steeds een jonge ziel hebben. Ik voel me als mezelf. Niet iemand die in een leunstoel zit! Ik kan me niet voorstellen dat ik denk "Nu ben ik oud en kan ik niet meer naar groovy muziek luisteren" (lacht). Dat is een mythe! We zullen nooit zo worden, omdat we zijn opgegroeid met rock en pop. Kijk naar Mick Jagger! En Patti Smith! 

Daar zijn we het helemaal mee eens ! (lacht) Is er enige hoop om jullie in België live te zien ?

Mari Boine: We plannen een Europese tour voor 2024. Ik heb een nieuwe agent in Duitsland en hij gaat wat data voor me vinden. Ik heb er nog steeds de energie voor! Of het nu met mijn groep is of met Bugge! We zullen zien.

En ze laat ons achter met een "Merci beaucoup" in het Frans!

Interview © Yves Tassin (vrije vertaling: Jos Demol) -  foto’s © Knut Bry / Diane Cammaert
Een samenwerking JazzMania / Jazz’halo

Mari Boine & Bugge Wesseltoft - Amame
Norse Music

Lees hier de recensie op JazzMania (F)

BANDCAMP