LE RAVAGE D’ALI BABA of een muzikale impressie ...

... over een VLUCHTELINGENKAMP DOOR DE KOFFIE VAN MORGEN

© Frederik Van den Broeck

Ongemakkelijk en stil. Zo bleef het publiek zitten na de try-out van Le Ravage d’Ali Baba door De Koffie Van Morgen, het creatieve platform van Simon Plancke met verder Elias Devoldere, Hendrik Lasure en Thijs Troch in de rangen. Met dit project willen ze een stem geven aan vluchtelingen, mensen waar vooral over wordt gepraat, in plaats van met, en al zeker niet naar wordt geluisterd. Hiervoor lieten ze zich op sleeptouw nemen en vergezelden ze vrijwilligers van de vzw Humain naar Duinkerke en Brussel.

Over ravage gesproken. Intussen heeft onze nieuwe Minister van Cultuur en Vlaamse canon buitenissig gesneden in het budget, waardoor heel wat eigentijdse projecten zoals ook dit, in de toekomst onmogelijk zullen worden. De vinger aan de pols houden over wat in de samenleving leeft en hoe we daar mee om kunnen gaan: deze culturele vinger moet de Vlaams-nationalisten blijkbaar pijnlijk hard de ogen uitsteken. Je moet niet blind, maar gecremeerd zijn om niet te snappen dat de overheid cultuur, media, onderwijs én hulporganisaties in het merg wil raken tot ze zich verlamd en willoos laten boetseren, uitdrogen en bakken tot gecensureerde instrumenten van een overheid die bepaalt wat wel of niet mag worden uitgedragen. De kunstensector mag het publiek een geweten schoppen, maar dan graag het gevestigde geweten. Met canons en tradities kan men goochelen en liegen, beklemtonen of versluieren zoveel men wil. De getuigen van toen zwijgen toch. Maar terug naar het ongemakkelijke verhaal over mensen die op de vlucht zijn. Op zoek naar een waardig, leefbaar en rechtvaardig bestaan.

De beelden van in het begin, de camera die een vluchtelinge volgt op een wandeling. Nergens heen, lijkt het wel. Tenzij ze fungeert als stille gids doorheen een zone aan de Noord-Franse kust waar vluchtelingen zitten, in afwachting van een “waterkans” op een overzet naar wat in hun ogen het beloofde land is. Geen begeleidende muziek, stilte. Op een totaal onverwacht moment, weliswaar getriggerd door een futiel gebeuren in beeld, valt het orkest in. De hoofdrol gaat zonder meer naar het slagwerk dat de enge, beklemmende sfeer van het gebied hoorbaar maakt. Of neen, niet het gebied, wel het quasi ontbreken van communicatie tussen de mensen die er lopen werkt beklemmend. Vervolgens hoor je flarden van interviews, getuigenissen van hoop op toekomst. Wie uit is op een vrolijke avond met een gevulde maag, artisanale drank en deze voorstelling, zal bedrogen uitkomen.

Op 1 december verschijnt tevens de cd als deel van een tweeluik met een boek waarin het bezoek aan het transmigrantenkamp in Duinkerken wordt beschreven aan de hand van getuigenissen en verhalen. Jazz’halo mocht even in gesprek met Dalilla Hermans, Aya Sabi en Hendrik Lasure.


Dalilla Hermans en Aya Sabi, jullie zijn twee van de auteurs die erbij waren in Duinkerke. Is het verhaal of de tekst die je schreef een getuigenis van een van de bewoners geworden?

Dalilla Hermans: We zijn een dag mee geweest, hebben daar hulpgoederen helpen uitdelen en gepraat met mensen daar, met de hoop een bijdrage aan het boek te kunnen leveren. Ik heb het wel anders aangepakt en geen letterlijke weergave van een getuigenis geschreven.

(Tegen Aya Sabi: Ik heb jouw stuk nog niet gelezen, dus kan ik niet oordelen.)

Het zijn mijn impressies van de dag en hoe ik me daarbij voelde, maar geen letterlijke indruk. Er zijn een aantal verhalen mij wel bijgebleven, maar het was zo veel, vond ik, dat ik het bijna oneerlijk zou vinden om één interview te kiezen. Er zijn ons zoveel verhalen aangewaaid, zodat ik eigenlijk voor een weergave heb gekozen van hoe het bij mij is aangekomen.

Aya Sabi: Ik denk dat het mijn taak was om neer te schrijven wat er gebeurd is en met wie ik heb gepraat. Dat wat ik heb gezien, heb ik vertaald naar een soort van prozatekst. Het is bijna fictie, maar alles wat ik daar heb gehoord en gezien samengebald in een verhaal van één universeel personage. Vluchtelingen laten heel veel van zichzelf achter en ik heb proberen verduidelijken dat je nooit ergens kunt aankomen als je niet echt vertrokken bent. Die mensen moesten ook bijna allemaal snel vertrekken.

Dalilla Hermans en Simon Plancke, Duinkerke

Jullie hebben dus met een achttal schrijvers verhalen geschreven, en dat zal in het boek komen. In de try-out zelf was daar echter relatief weinig van te zien.

Dalilla Hermans: Dat is mij ook opgevallen, maar de voorstelling is nog anderhalve maand ver en ik hoop dat er nog wat mee wordt gedaan, want ik denk dat we allemaal op onze eigen manier een bijdrage hebben geschreven.

Aya Sabi: Het zou bijvoorbeeld goed zijn als er ook teksten van ons geprojecteerd worden. Nu gebruikten ze enkel tekstmateriaal van de vrijwilligers. Ze zouden ook de interviews zelf kunnen gebruiken, maar die kun je nooit letterlijk projecteren. De geluidsfragmenten kunnen er misschien ook in verwerkt worden.

Dalilla Hermans: Het idee om tekst af te beelden waarbij de muziek wordt gespeeld is oké, maar het publiek moet die ook begrijpen, dus zullen er goede vertalingen nodig zijn om de boodschap over te brengen. We hebben er vertrouwen in dat het eindproduct er zal staan, aangezien er nog tijd om alles in de juiste vorm te gieten.


Tegelijk is het ook de bedoeling van de makers om de beelden zoveel mogelijk voor zich te laten spreken zodat de toeschouwer zelf zijn conclusies kan trekken. Zit je er dan niet mee dat de muziek de interpretatie van de beelden zal beïnvloeden?

Dalilla Hermans: Dat is sowieso wel het geval. Men zal de kijker willen laten nadenken voor zichzelf, maar het is ook logisch dat de muziek de ervaring intenser kan maken. Het is echter de vraag in welke mate en wanneer dat functioneel is.

Aya Sabi: Volgens mij was het de bedoeling om de kijker achter te laten met een akelig gevoel en dat is alvast gelukt. Ik verwachtte dat de muziek wel eerder zou invallen. Die eerste beelden zijn heel mooi van dat meisje dat in de duinen en het bos loopt, maar klank had meer lading kunnen geven. Het beeld zelf veranderde ook heel langzaam. Die wandeling nam ook wat tijd en het duurt even voor je de beelden van het echte kamp en meer te zien krijgt. Deze voorstelling zit echt nog in een te vroeg stadium om definitief te oordelen.

Simon Plancke in Duinkerke

Hendrik, wat was eigenlijk de bedoeling met Le Ravage d’Ali Baba? Wat wilden jullie bereiken?

Hendrik Lasure: We proberen de mensen daar zelf aan het woord te laten zonder zelf een duidelijk standpunt in te nemen of het verhaal te kleuren. Wij zetten als het ware de micro voor hun mond en houden wat afstand. Dat gebruiken we dan onverknipt. Er moeten misschien nog wat niet ter zake doende flarden uit, zoals iemand die goedendag zegt. We willen er bewust niet veel aan aanpassen om zo het verhaal duidelijker te schetsen.


Die zogezegd storende momenten zijn geen probleem eigenlijk, ze maken het authentiek. Maar het valt op dat er voorlopig bijzonder weinig materiaal van de schrijvers is gebruikt.

Hendrik Lasure: Het was oorspronkelijk niet de bedoeling dat de teksten van de auteurs in de voorstelling gebruikt zouden worden, ook omdat ze al bewerkt zijn en geen zuivere weergave van wat er opgenomen is. Net als de muziek staan ze op zichzelf, maar ze zijn onafscheidelijk één project, dat met vele luiken aaneen hangt. Daarom zal je ook het boek mét de cd moeten kopen. De cd aankopen en niet het boek, of omgekeerd, zal niet kunnen. Maar er is twijfel ontstaan om die verhalen toch iets meer te gebruiken voor de live-voorstellingen. De oorspronkelijke bedoelingen was om met abstracte middelen concreet informatie over te brengen. Dat is natuurlijk een grote uitdaging omdat je op die manier maar tot een bepaald punt geraakt. Wij kunnen met onze muziek een bepaalde interpretatie en aanvulling geven, wat echter nooit zo concreet zal zijn als wat je met taal kunt bereiken. Een probleem letterlijk aansnijden kan gewoon niet met muziek, en dat is nu eenmaal het middel dat wij ter beschikking hebben.


Zit er niet een contradictie tussen enerzijds het doorgeven van een boodschap en anderzijds, in dit geval, het publiek zelf laten oordelen, zodat je als het ware een beroep doet op het gezond verstand of morele inzicht de toehoorder zelf?

Hendrik Lasure: Is dat te veel? Ik weet dat niet. Wat verwacht je als je naar een voorstelling gaat? Verwacht je dan dat iemand voor jou zegt dat iets goed of fout is? Dat is nooit de bedoeling geweest. Ik merk dat dit thema heel gevoelig ligt bij iedereen die naar de voorstelling komt kijken. Tegelijk is de problematiek heel actueel, maar het is ook zeker geen nieuw thema. Het lijkt wel alsof er geen nuchter gesprek over kan gevoerd worden, omdat er zo polariserend over wordt nagedacht. Daarom zie ik er wel de meerwaarde van in dat deze voorstelling een kijk is op een dag in het kamp, zonder dat de kijker/luisteraar zeer bewust een richting wordt uitgestuurd in zijn oordeel over de situatie. Langs de andere kant is dit ook niet helemaal waar, want muziek is een heel krachtig middel om sentimenten op te wekken, maar aangezien de muziek instrumentaal is, zijn de sentimenten abstracter dan als iemand ze uitspreekt denk ik..


Ik bedoel eigenlijk of het niet te subtiel is wat er gepoogd wordt.

Hendrik Lasure: Dat is echt gevaarlijk. Als we bewust op zoek gaan naar pijnlijkere beelden en daarop focussen, gaan we een emotioneler effect bereiken. Ook muziek kan de sfeer accentueren en zelfs beïnvloeden. Daar moeten we mee opletten. Ik had het er nog met Tijs over dat een bepaalde drumpassage, als die te hard wordt gespeeld bij die beelden een effect van pathos kan sorteren. En dat willen we vermijden.

Ik ben daar één dag geweest en heb gezien hoe daar een sfeer hangt van eeuwig wachten en niet goed weten hoe, wat of waar. Die mensen verblijven daar echt met het gevoel van een tussenpauze in hun leven waarin alles stilstaat. Er hangt vooral een rusteloosheid en je moet heel hard je best doen om daar iets te vinden dat expliciet pijnlijk is. We hebben dat overgebracht wat zich die dag voordeed. Als we op twee andere dagen waren geweest, hadden we mogelijk een ander verhaal.


Zijn er tevens plannen voor schoolvoorstellingen? Als blikopener kan Le Ravage d’Ali Baba toch tellen.

Hendrik Lasure: Daar wordt momenteel over nagedacht.

Le Ravage d’Ali Baba gaat vanaf 1 december op tournee door Vlaanderen in het kader van de JazzLab Series.

© 11/2019 Olivier Verhelst

CONCERTEN 2019/2020

01 Dec 2019 - 17:00
KAAP / Vrijstaat O., Oostende
 
04 Dec 2019 - 19:00
NONA, Mechelen
 
05 Dec 2019 - 20:30
De Casino, Sint-Niklaas
 
07 Dec 2019 - 20:30
CC Westrand, Dilbeek
 
12 Dec 2019 - 20:00
CC De Factorij, Zaventem
 
13 Dec 2019 - 20:15
Handelsbeurs, Gent
 
19 Dec 2019 - 20:00
Rataplan, Borgerhout
 
10 Jan 2020 - 12:30
Flagey, Elsene
 
15 Jan 2020 - 20:15
CC De Werft, Eetcafe, Geel
 
17 Jan 2020 - 20:15
C-mine, Genk
 
18 Jan 2020 - 20:30
4AD, Diksmuide
 
06 Feb 2020 - 19:30
Nosta, Opwijk