Julia Hülsmann : doe gewoon de deur hiernaast open

© Volker Beushausen

Het nieuwe album "The Next Door" van de Duitse pianiste verscheen op 26 augustus 2022 bij ECM, het tweede al met haar quartet.

Tijd voor een gesprek...


Vertel ons over je muzikale reis: hoe kwam je in aanraking met de jazz ?

Waar ik me echt zorgen over maakte, was dat ik niet alleen geïnteresseerd was in klassieke muziek. Ik volgde klassieke pianolessen en ontdekte stukken met een blueslijn in die ik heel mooi vond en zo probeerde ik meer te weten te komen over deze kleurrijke muziek. Toen ik zeventien was, stopte ik met het spelen van klassieke werken en zocht ik iemand die me pop-pianolessen kon geven, geen jazz... Maar mijn moeder kon niemand vinden behalve een jazzleraar. Hij transcribeerde solo's van Erroll Garner of Louis Armstrong op het gehoor, en ik moest ze spelen en dit was erg leuk. Het was oude stijl jazz: hij gaf me vooral New Orleans dingen. En toen hoorde ik plotseling "Undercurrent" van Bill Evans en Jim Hall, en zei tegen mezelf: Wow! Er was meer dan alleen New Orleans! De deur naar jazz ging open dankzij Bill Evans.

Op elk album is er een vleugje pop/rock, Prince bijvoorbeeld op deze cd. Je hebt vaak met zangers gespeeld, maar hier heb je voor een saxofonist gekozen, na een trompettist op "Not Far From Here", zijn je gevoelens bij een blazer hetzelfde als bij een zanger ?

Het is heel anders. Er is al een groot verschil tussen spelen met een trompettist en een saxofonist, vooral als het gaat om Uli Kempendorff, wiens kleurenvariaties ik bewonder. Hij gaat zo diep in de muziek dat hij op om het even welk moment elke richting kan uitgaan, afhankelijk van hoe hij zich voelt. Hij luistert naar wat mogelijk is, dan gaat hij links of rechts, of rechtdoor, richting de hoge of lage tonen. Dat is wat ik zo leuk vind aan hem. Hij heeft ook verschillende manieren om te articuleren, om zeer hoge of zeer zachte noten te spelen. Hij kan ook de zeer typische tenorsaxofoonklank hebben, vooral wanneer hij live speelt waarbij hij zijn kracht meer kan tot uiting brengen.

Spelen met zangers, het is moeilijker om dat te definiëren: de teksten zijn erg belangrijk voor mij, iets dat we niet kennen bij de instrumentale versie. Bij een zanger is de plaatsing van de akkoorden belangrijk en ook de manier om de woorden in overeenstemming met de piano te laten zingen. Er is misschien wel minder vrijheid met teksten

© Peter Hundert

Als je componeert voor het instrumentale quartet, denk je dan nog aan woorden ?

Niet per se, maar het gebeurt, zoals voor het nummer “Fluid”; bij “Made of Wood” of “Empty Hands” hebben de titels een link met de muziek. Soms begint het met de muziek en dan vraag ik me af welke woorden bij de noten passen. Soms heb ik een idee voor een titel voordat ik ga componeren en probeer ik de muzikale sfeer van de titel te behouden. "Fluid" is het perfecte voorbeeld op het album.

Tijdens de voorbereiding van het interview had ik genoteerd dat "Fluid" de titel van alle nummers had kunnen zijn...

Oh ! Ik hou van dit idee ! Ik denk aan iets wat Manfred Eicher altijd zegt als hij in de studio is: "It has to flow". Dat is het belangrijkste. Dat betekent dat het logisch moet zijn, en dat is iets wat we ons in het quartet vaak afvragen: “vloeit het ?". Ik hou van het idee dat het soms niet werkt, maar als je dingen loslaat, kan het werken: laat het stromen! De eerste keer dat ik met Manfred opnam, vroeg ik hem of hij wilde dat ik sneller of langzamer, of harder of zachter speelde... En hij zei: “Ja!" en ik vroeg: "Ja, maar wat ?" En hij zei: "Dat is aan jou." En dat heeft me geholpen, er zijn zoveel manieren om een nummer te spelen. "Made of Wood" in zijn eerste versie was veel conventioneler, sterk en snel; toen we het de volgende dag weer speelden, was het echt hoe het moest aanvoelen, het was vloeiend.

"The Next Door", hoe kan je de titel van het album omschrijven ? 

Ik was een boek aan het lezen over de mensen hiernaast, wat gebeurt er in hun leven? We kennen ze niet, en soms denken we als we ze ontmoeten dat we nooit dit of dat over deze persoon zouden hebben gezegd. Je hoeft niet ver te gaan om mensen te leren kennen, ze wonen gewoon naast je deur. Het is ook belangrijk voor mij om deuren te openen waarvan we niet weten wat erachter zit. Vooruit, wie weet wat er in het verschiet ligt ? Het is niet nodig om ver te gaan, om naar het einde van de wereld te gaan, het is een beetje in dezelfde sfeer als het vorige album "Not Far From Here"; het speelt ook in op het idee om de tijd te nemen om te ontdekken, terwijl, toen ik jong was, de dingen snel moesten gaan.

© Dovile Sermokas

Is het ook in dezelfde geest dat je veel composities deelt met je partners ?

Precies! Dit is een van de voordelen van deze groep: iedereen componeert. We hebben dus verschillende sferen en kleuren, en ook een manier van denken. Ik ben soms verrast als iemand met nieuwe ideeën komt. Heinrich Köbberling brengt bijvoorbeeld een ritmisch idee en iedereen voelt een andere impuls: soms vertel ik Heinrich dat ik zo'n groove in zijn stuk voel en hij is verrast en antwoordt: “Echt, ik voel dit". En Marc Muellbauer zegt dat hij iets anders voelt, maar het werkt nog steeds. Marc is een componist die veel nadenkt als hij schrijft, hij heeft een idee van waar hij heen wil, terwijl ik van mijn kant, intuïtiever ben, ik mijn handen over het toetsenbord laat dwalen. En merkwaardig genoeg klinken de composities van Marc net zo intuïtief ! Wat Uli betreft, hij nam zijn composities van mijn album op met zijn eigen band, en het klinkt heel anders. Ik vind het geweldig dat we deze verschillende sferen hebben; als we alleen mijn composities hadden opgenomen, was het misschien saai geweest, ik weet het niet...

© Dovile Sermokas

Je covert regelmatig een thema uit de pop/rock. Waarom Prince ?

Als ik een simpele, makkelijke melodie hoor en ik hoor er iets anders in, een akkoord bijvoorbeeld in het midden van het nummer, dan is het alsof dat iets in mij triggert. Ik hou daarvan. Dit is ook zo bij Randy Newman waar het kan komen van de tekst of van de muziek. Bij Prince kwam het voort uit akkoorden zonder welke ik dit stuk niet had opgenomen. Ik was op zoek naar een meer poppy thema voor dit album. Op een avond, na een concert, zaten Marc en ik rond de piano met een tiental titels en we waren het er direct over eens dat dit hetgeen was dat we nodig hadden. Soms zijn er nummers die niet werken zonder tekst, maar dit nummer van Prince was erg sterk.

De bedoeling was toch wel anders toen je op het vorige album koos voor "This is Not America"...

Ik wilde voor dit nummer verschillende akkoorden schrijven, wat bij Prince niet het geval is. Toen Uli op dit nummer een zeer luide solo speelde met een schreeuw, kwam dat goed overeen met de boodschap: “This is Not America”. Van mijn kant ben ik een diehardfan van Pat Metheny en dit nummer vertegenwoordigt echt mijn wereld, totaal anders dan die van Uli, daarom klinkt dit nummer heel anders en als we het live spelen, is het echt heel sterk. Op het einde voelen we de agressie en de politieke kant van het nummer, wat oorspronkelijk niet mijn bedoeling was.

Is dat de reden waarom er twee versies van het nummer op het album staan ?

Absoluut ! Mijn eerste keuze is altijd om uit te gaan van het skelet van het nummer, de melodie en zo weinig mogelijk akkoorden, het is mijn manier om in een nummer te komen. En de andere versie van "This is Not America" is in het begin zo, maar verandert dan volledig.*

Is het dit wat we jouw Scandinavische kant zouden kunnen noemen ?

Absoluut (lacht)

© Johanna Diehl

Luister je veel naar Scandinavische pianisten ?

Ik ben een absolute fan van Tord Gustavsen. Ik hou van de manier waarop hij schrijft.

Je woonde in Berlijn. Hoe leeft de jazz daar ?

In 1991 verhuisde ik naar Berlijn om te studeren. Als ik die tijd vergelijk met nu, is het verbazingwekkend wat er tegenwoordig als muziek is. Het is moeilijk om te overleven door alleen te spelen, maar er zijn genoeg mogelijkheden om te spelen. Kleine clubs die veel verhuizen omdat buren klagen of omdat ze niet genoeg geld hebben, dan duiken ze ergens anders weer op. Er zijn veel plekken waar men creatief bezig is, het is een geweldige stad voor artiesten, en vooral voor jazzmuzikanten die er met bebop, free, elektronica, video-installaties en van alles bezig zijn.

Tekst ©  Jean-Pierre Goffin (vrije vertaling Jos Demol)  -  foto’s © Johanna Diehl / Volker Beushausen / Dovile Sermokas / Peter Hundert
Een samenwerking JazzMania / Jazz’halo

ECM Records

Recensie Jazz'halo - Georges Tonla Briquet (NL)
Recensie Jazz'halo - Jean-Pierre Goffin (NL)