#IWD2025 - Heidi Kvelvane

De eerste keer dat ik de jonge saxofoniste Heidi Kvelvane hoorde, was een paar jaar geleden op het improvisatiefestival Tedans (Theedans) in Bergen. Het was saxofonist Frode Gjerstad die me aanraadde naar haar te luisteren.


Toen ze het podium betrad met bassist Ola Høyer en drummer Øyvind Hegg-Lunde, in een vrije en ontspannen set, was ik overtuigd. Wat een jonge muzikante! Haar geluid op de altsaxofoon was krachtig, energiek en hard, en in de improvisaties leek ze veel volwassener dan haar 23 jaar, de leeftijd die ze toen had.


Saxofoon op reis

Later schreef ik in Salt Peanuts het volgende over haar concert: “Ik voorspel haar een grote toekomst op het gebied van geïmproviseerde muziek in Noorwegen (...) Het was een vrij geïmproviseerde set, waarbij vooral de finesse van het timbre van Kvelvane's altsaxofoon opviel, die een beetje deed denken aan Frode Gjerstad van jaren eerder. Het is scherp, met een prachtige frasering en een vermogen om grote verhalen te vertellen, zowel in ensemble-improvisaties als in solo's (...) De aangename verrassing van de avond, en misschien wel van het festival!”

Na het concert vertelde ze me dat ze van plan was te verhuizen naar Voss - een paar uur rijden naar het oosten, in de bergen en valleien voorbij Bergen, een plek die ik zelf had gekozen om me te vestigen nadat ik zeven jaar in Kopenhagen had gewoond. Hierdoor konden we elkaar vaker ontmoeten, want er zijn niet veel jazzfans in dit dorp, ook al is er een jazzfestival, Vossa Jazz, dat al meer dan 50 jaar bestaat.

© Ruben Olsen

De achtergrond

Heidi Kvelvane is nu 25 jaar oud. Ze is geboren en getogen in Sandnes, ten zuidoosten van Stavanger. Ze studeerde saxofoon aan de jazzafdeling van de Grieg Academie in Bergen, waar ze in het voorjaar van 2023 afstudeerde. Ze woont nu in Voss, waar ze haar brood verdient met toeren, het spelen van zowel saxofoon als accordeon in volksmuziek.

In 2022/23 nam ze deel aan ongeveer 80 voorstellingen van de musical "Lazarus" - met muziek van David Bowie - in Den Nasjonale Scene in Bergen. Als folk muzikante speelde ze talrijke kerkconcerten met organisten, maar ook dansmuziek.

Het is echter als freejazz muzikante dat ze de afgelopen jaren haar stempel heeft gedrukt op de Noorse jazz- en geïmproviseerde muziekscene. Dit heeft geleid tot een aantal concerten en internationale tournees, waarbij ze heeft samengewerkt met musici als Barry Guy, Terrie Ex, Han Bennink, Paal Nilssen-Love en Bugge Wesseltoft. Ze is ook erkend als lid van het Vestnorsk Jazz Ensemble, de Paal Nilssen-Love Large Unit, de Bergen Big Band, het Kitchen Orchestra, evenals haar volksmuziek duoproject Bankvelv, haar eigen kwartet en zelfs twee eigen trio's.

Van schoolorkest tot?

In Voss woont ze in een caravan, vooral omdat ze niet te veel wil bezitten, maar ook omdat ze veel reist en niet te veel “materiële bezittingen” nodig heeft of wil, zoals ze het zelf zegt, of te veel ruimte. In Voss heeft de plaatselijke jazzclub haar opgenomen in het bestuur en haar ook betrokken bij projecten met een van de trio's en bij een workshop met leerlingen van de middelbare school in het dorp.

We ontmoeten haar op een ochtend in een café in Voss, wanneer ze thuis is voor een korte periode tussen concerten in België en concerten met de Bergen Big Band. Ze vertelt ons dat ze, zoals de meeste Noorse jazzmuzikanten, begonnen is met klarinet spelen in een schoolband. Na een paar jaar had de band een saxofonist nodig en ze greep de kans om de enige saxofonist in de groep te worden. Haar leraar op de middelbare school was saxofonist Tor Ytredal. Ze zegt dat ze zonder hem waarschijnlijk nooit jazzmuzikant was geworden. Ze studeerde vier jaar aan de Grieg Academie in Bergen, maar een groot deel van die studie deed ze tijdens de COVID pandemie, waarvan ze zegt dat ze daar veel profijt van heeft gehad. Ze had genoeg tijd om te oefenen, waardoor ze een aantal vervangingscontracten kon krijgen, omdat het in die tijd niet mogelijk was om externe muzikanten in te huren.

Tijdens haar tweede jaar aan de Academie leidde Paal Nilssen-Love er een project. Na hun ontmoeting vroeg hij haar of ze naar Stavanger wilde komen om deel te nemen aan een project dat Jazzkappleiken heette. Daar speelde ze onder andere met saxofonist Kristoffer Alberts en later met violist Nils Økland en organist Nils Henrik Asheim. Vanaf dat moment “verloor ze zichzelf”, zegt ze, en werd ze verleid door vrije improvisatie en free jazz.

© Jan Granlie

Waarom Voss?

Tijdens de COVID-periode hoorde ze accordeonist Jo Asgeir Lie uit Voss een concert geven op de Grieg Academy, wat haar echt inspireerde. Ze wilde meteen accordeon leren spelen en verhuisde naar Voss. Ze vertelt me dat ze nooit enige relatie met het instrument had gehad, behalve dat ze dacht dat het alleen gebruikt werd om “gammeldans” (oude volksdansen) te spelen. Toen ontdekte ze dat een moderne accordeon veel meer mogelijkheden bood dan de gewone accordeons die in deze context werden gebruikt. Het is mogelijk om complexere melodische lijnen te spelen, met meer intensiteit en variatie. Het concert van Nils Asgeir Lie wekte haar interesse in accordeon. Ze kocht een accordeon en begon erop te leren spelen.


Accordeon en free jazz?

“Ik denk dat de reden dat ik graag zowel free jazz op de saxofoon als folkmuziek op de accordeon speel is dat ik een beetje onrustig en onzeker ben. Ik heb beide nodig,” zegt ze. Ik hou van de eenheid en het gemeenschapsgevoel dat voortkomt uit het vrij improviseren op het podium. Maar als ik veel vrije improvisatie doe, wil ik heel vaak iets anders, iets meer klassiek gestructureerd. Ik heb echt beide nodig.

We praten lang over deze instabiliteit. Ze speelt volksmuziek op de accordeon, vrije improvisatie op de saxofoon, meer klassieke jazz in een big band, en ze houdt van (de vrijheid in) free jazz. Daarnaast speelt ze vaak in het theaterorkest van Bergen. Ze wil verschillende stijlen uitproberen voordat ze beslist welk muzikaal pad ze wil inslaan en ze beweegt zich gemakkelijk van het ene genre naar het andere. En in geïmproviseerde muziek voelt ze zich het meest thuis. “Ik had nooit gedacht dat ik goed zou zijn in dit of dat... het gebeurde gewoon”. Het gebeurde gewoon.


Inspiratie

De jonge vrouw is geïnspireerd door veel jazzmuzikanten. De laatste tijd luistert ze naar de Duitse saxofonist Daniel Erdmann en naar een plaat met de Poolse saxofoniste Angelica Niescier.  De Noorse drummer Paal Nilssen-Love en bassist Ingebrigt Håker Flaten zijn natuurlijk belangrijk voor haar luistergewoonten. Maar ze beluistert niet steeds opnieuw een favoriete plaat. “Ik luister liever live naar de muziek”. Maar “Soapsuds” (Ornette Coleman en Charlie Haden, 1977) is een uitzondering.

© Anders Gustavsson

Ze geeft de voorkeur aan duo en trio formaten. Ze vindt dat de klarinet best een moeilijk instrument is, maar werkt ook veel op haar alt- en tenorsaxofoon.

Ze vindt de klank van de klarinet te 'plat'. Toen ze lange tijd geïnteresseerd was in de altsaxofoon, vond ze dat veel van de altsaxofonisten waar ze naar luisterde niet goed klonken. “Dus heb ik veel gedaan om een vetter geluid, met meer body in mijn sound te krijgen. Ik heb geëxperimenteerd met mondstukken en rieten, en zelfs een riet voor de tenor gebruikt op de alt, om het geluid te krijgen dat ik het mooist vond klinken.”

Wat de tenorsaxofoon betreft, aarzelde ze lange tijd om die te bespelen, vanwege alle ongelooflijk getalenteerde tenorsaxofonisten die er zijn. Pas vorig jaar begon ze het serieus te nemen.

Voordat ze de trein naar Bergen moet halen, praten we nog even over waarom er zoveel getalenteerde Deense altsaxofonisten zijn, maar nauwelijks Noorse. Dan zijn we het erover eens dat dat geen probleem is: de meeste Deense saxofonisten hebben zich toch al in Noorwegen gevestigd!

Persoonlijk denk ik dat er ruimte is en zou moeten zijn voor Mette Rasmussen, Signe Emmeluth, Amalie Dahl en Heidi Kvelvane in de grote verscheidenheid aan geïmproviseerde muziek van de vele jonge vrouwelijke saxofonisten die in Noorwegen wonen.

Interview © Jan Granlie, Salt Peanuts (vrije vertaling: Jos Demol) – foto’s © Christina Marx / Ruben Olsen / Anders Gustavsson / Jan Granlie

Dit artikel wordt gelijktijdig gepubliceerd in de volgende Europese tijdschriften, in het kader van “ Groovin' High ”, een actie om jonge vrouwelijke jazz- en bluesmuzikanten in de kijker te zetten: Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz'halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) en Salt Peanuts (DK, SE, NO).

This article is co-published simultaneously in the following European magazines, as part of « Groovin’ High », an operation to highlight young jazz and blues female musicians : Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz’halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) and Salt Peanuts (DK, SE, NO)

Cet article est publié simultanément dans les magazines européens suivants, à l'occasion de “ Groovin' High ”, une opération de mise en avant des jeunes musiciennes de jazz et blues : Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz'halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) en Salt Peanuts (DK, SE, NO).

#Womentothefore #IWD2025