#IWD2025 - Clémentine Ristord, een belangrijke speelster in de hedendaagse muziekscène…

Een portret mag niet alleen een bevroren moment zijn, zoals een foto. Het is vaak nodig om verder te gaan, om te zoeken buiten het beeld om.

Multi-rietspeelster Clémentine Ristord is een intrinsiek voorbeeld van een kunstenaar die vanuit verschillende invalshoeken moet worden belicht om het pad dat ze heeft afgelegd en het pad dat voor haar ligt volledig te begrijpen. Als oprichtster van het quintet Petite Lucette en lid van het Raffut Collectif is ze nu een van de meest discrete muzikanten op de scène.

Er ontstaat een zeer interessante tweeledigheid als je kijkt naar de verschillende orkesten van de in Grenoble geboren musicienne, die in 2022 afstudeerde aan de jazzsectie van het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris. Het is een van die dualiteiten die meer samenhang dan breuk brengt.

Van Tisser les Ombres, het trio dat ze leidt met haar alter ego, contrabassist Pierre-Antoine Despatures, een improvisatieorkest dat aanspraak maakt op het begrip Folklore Imaginaire, tot Petite Lucette, het explosieve quintet dat werd geselecteerd in het negende cohort van Jazz Migration, zou je kunnen denken dat er een wereld is, of zelfs meerdere. Maar dan zou je vergeten dat elk van deze musici een verborgen gezicht heeft en een aantrekkingskracht die hen samenbrengt; het is in deze links en limbo dat de ware muzikale persoonlijkheid van Clémentine Ristord verborgen ligt “Ik behoor tot het breed uitgestrekte gebied van de jazz, of beter gezegd de geïmproviseerde muziek. Ik componeer en werk voornamelijk als leider. Terwijl het mijn meer 'easy-listening' projecten zijn die de laatste tijd op de voorgrond treden, vanuit media- of ander oogpunt, is er een ander deel van mij dat nog steeds sterk geïmproviseerde muziek cultiveert, met een radicale aanpak.”

Maar Petite Lucette is zo radicaal als het maar zijn kan, met plotselinge onderbrekingen en kleine uitbarstingen, als luchtbellen van vreugde. Het quintet ontstond in de context van Uzeste: “Het was in 2019 dat ik Petite Lucette creëerde, na verschillende ervaringen met het bal op het Uzeste festival, met jazz en geïmproviseerde muzikanten die, wanneer de nacht viel, van kostuum veranderden en balmuzikanten werden. Toen ik la compagnie Lubat leerde kennen, besefte ik hoe belangrijk deze complementariteit was, hoe essentieel deze verschillende benaderingen van de muzikant zijn als hij zich niet wil opsluiten in een ivoren toren van creatie of in een rol van zielloos entertainment. Daarom wilde ik Petite Lucette creëren. In het begin mengden we de twee een beetje, we wilden mensen aan het dansen krijgen met onze composities, maar soms was het veel te complex om de bal aan het rollen te brengen... We hebben veel geleerd door onszelf in deze positie te plaatsen, want we waren gewend aan het 'concert'-formaat. Ballroom is heel veeleisend, en je leert altijd bij!”

Het zou gemakkelijk zijn om Clémentine Ristord en het quintet af te doen als een van die dansbands, zoals er zoveel zijn, in Uzeste en elders. Maar net zoals de voor de gelegenheid ontworpen podiumtrailer een snelle en onafhankelijke manier was om zich te verplaatsen, was het gemakkelijk om de zijwegen in te slaan.

De selectie door Jazz Migration versnelde een proces van verbreding van het repertoire dat veel dieper ging dan een simpele mutatie. Voor “Incendier les tristesses”, een album dat later dit jaar uitkomt, gaat het orkest richtingen die al in de maak waren verder uitdiepen: “We gaan voor vrijere dingen, elk stuk vertelt een verhaal, met een nogal cinematografische kant, soms een beetje humoristisch, met werk op klankkleuren en complementair spel (vibrafoon/drums, bijvoorbeeld). Over het algemeen is het repertoire veel meer naar binnen gericht en donkerder dan ons eerste album en ons bal. Het is een duidelijke weerspiegeling van onze gevoelens over de huidige maatschappij en de ongewenste toekomst die ons te wachten staat... Een soort catharsis, zodat we daarna kunnen gaan dansen en vreugde vinden in het collectief”.

Het is nogal een politieke benadering, die ten grondslag ligt aan veel van de esthetische keuzes en het verlangen om {collectief te doen} die meer bij de vorige generatie hoorden, die van de Vibrants Défricheurs, van wie Papanosh model staat voor Ristord en Petite Lucette. “Ik werd getroffen door de mate waarin mijn medemuzikanten, studenten, collega's, of misschien gewoon onze generatie, geobsedeerd zijn of gevangen zitten in onze individuele trajecten.”

Het zeer hechte collectief toont een uitgesproken smaak voor de traditionele muziek van de verschillende Franse regio’s. Dit wordt duidelijk in Tisser les Ombres, of zeker in La Cozna, het meest geslaagde orkest van Clémentine Ristord en het Raffut Collectif. Een orkest met cello's bracht de meestal op sopraansax spelende musicienne ertoe zich te wenden tot de basklarinet - waar ze in uitblinkt - om te werken aan een orkestratie waarvan het resultaat dicht bij de menselijke stem staat.

Je kunt met beide voeten in de jazz staan, Lee Konitz, het Liberation Music Orchestra en Carla Bley als referenties aanhalen, en toch meer gemeen hebben met de traditionele muziekscene, al was het maar in termen van een politieke houding: “Het roept de vraag op naar erfgoed, waar de muziek die je speelt vandaan komt, waarom je het speelt, waar je deel van uitmaakt? Trad opent de vraag naar territorium, op een heel kleine schaal (...). Ik identificeer me meer met de eisen die muzikanten in deze omgeving stellen, in hun positionering als artiesten, dan met de huidige staat van de jazz, waar ik het gevoel heb dat politieke vragen op een zijspoor worden gezet ten gunste van {puur} artistiek onderzoek dat in zichzelf gekeerd is. Dat is niet het soort praktijk waar ik deel van wil uitmaken”.

In de voetsporen van orkesten en collectieven als La Novia en Sourdure, en ook in die van wat ARFI al tientallen jaren produceert, presenteert Clémentine Ristord een nieuw en radicaal facet van deze voortdurende discussie tussen hedendaagse creatie en traditionele muziek. Ze bekijkt dit vanop een afstand, maar met een sterke band met het leven in de stad.

De jonge muzikante heeft ons nog veel meer te laten zien. Ze is ongetwijfeld een belangrijke speler in de hedendaagse muziekscène en ze zal ons blijven verrassen.

Tekst en foto’s © Franpi Barriaux / Citizen Jazz (vrije vertaling: Jos Demol)

Dit artikel wordt gelijktijdig gepubliceerd in de volgende Europese tijdschriften, in het kader van “ Groovin' High ”, een actie om jonge vrouwelijke jazz- en bluesmuzikanten in de kijker te zetten: Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz'halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) en Salt Peanuts (DK, SE, NO).

This article is co-published simultaneously in the following European magazines, as part of « Groovin’ High », an operation to highlight young jazz and blues female musicians : Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz’halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) and Salt Peanuts (DK, SE, NO)

Cet article est publié simultanément dans les magazines européens suivants, à l'occasion de “ Groovin' High ”, une opération de mise en avant des jeunes musiciennes de jazz et blues : Citizen Jazz (Fr), JazzMania (Be), Jazz'halo (Be), Jazz-Fun (DE), Donos Kulturalny (PL), In&OutJazz (ES) en Salt Peanuts (DK, SE, NO).

#Womentothefore #IWD2025