Ingrid Øygard Steinkopf: Collectief denken...

Ingrid Øygard Steinkopf (25) is een Noorse pianiste en bandleader met een mooie toekomst.

In Noorwegen, zoals in de meeste Europese landen, is jazz het slachtoffer van deze moeilijke tijden. Platenwinkels zijn gesloten, streaming-inkomsten zijn matig tot microscopisch klein, en het ergst van al: zowel grote als kleine podia zijn gesloten. Sommige festivals worden – nog eens –  verplaatst naar volgend jaar. Hoe dan ook, zal het op een kleinere schaal doorgaan. Het is gemakkelijk om de moed te verliezen. Maar eens je de muziek gevonden hebt, is er geen reden tot wanhoop. Althans, die mening is pianiste Ingrid Øygard Steinkopf (25) toegedaan. Ze is afkomstig uit Vaksdal in het westen van Noorwegen, maar nu woont ze in Trondheim, in het midden van het land, waar ze studeerde aan de prestigieuze Jazzlinja van de NTNU (Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet). Ze is een van Noorwegens vele beloftevolle musici en componisten. Haar beide bands Briotrio en BounceAlarm brachten recent briljante debuutalbums uit. Steinkopf mocht ook al de Norwegian Jazz Forum big band award ontvangen voor haar werk met de Starlight Big Band, die volledig uit vrouwelijke musici bestaat.

© Anastasia Bitkonia

“Er is uiteraard veel frustratie in de muziekgemeenschap, maar hier in Trondheim zijn we terug gestart met enkele concerten. Er zijn natuurlijk nog niet zoveel toeschouwers toegelaten, maar we kunnen tenminste weer live muziek laten horen ! Ik was betrokken bij het ondertekenen van een petitie in de media voor jonge musici die nu worstelen met de gevolgen van de pandemie. Ze moeten het doen met weinig inkomsten en zonder de mogelijkheid om dit jaar te concerteren. Dit is ontmoedigend. Tezelfdertijd, toen men mij tijdens een enquête vroeg of ik ooit overwogen had te stoppen om mijn leven in een andere richting te sturen, was het antwoord zeer duidelijk: er was geen alternatief !”

Omgaan met muziek is voor velen van ons een belangrijk onderdeel van de zin van het leven. Steinkopf ziet de waarde in van het combineren van het poëtische met het pragmatische.

“Onlangs las ik het volgende in een concertrecensie van een band in Trondheim: ‘Dit was muziek die de muzikanten moesten maken omdat ze in hen brandde. Niet om het licht in huis te laten branden of om stadions te laten vollopen, maar omdat hun leven minder perfect was geweest, hadden ze dat niet gedaan.’ Ik vond dit mooi omschreven. Het doel is om de combinatie onder de knie te krijgen tussen puur kunstgenot en het handhaven van een dagelijkse arbeidsethos en professioneel denken. Ik ben een behoorlijk gestructureerd persoon, dus heb ik het tot nog toe gehaald.”

Het Noorse systeem voor jazz is een goed geoliede machine, met de aandacht vooral gefocust op talenten in het onderwijs, samenwerking tussen festivals en organisaties, en in het algemeen veel cultuurbeleidswerk over zaken als genderevenwicht en de rechten van musici.

“Sommigen denken dat er in Noorwegen te veel musici opgeleid worden in vergelijking met het aantal bestaande jobs. Het is juist dat het soms aanvoelt alsof velen vechten voor dezelfde gigs. Tezelfdertijd kunnen zij die echt goed zijn zeker slagen. In Noorwegen zijn we nogal goed om voor elkaar te zorgen, zowel organisatorisch als op een meer persoonlijk niveau. Het kenmerk van jazz is dat het een inclusieve gemeenschap is.”

Ondanks haar jonge leeftijd heeft Steinkopf haar muzikale ervaring al kunnen delen met jongere muzikanten.

“Zelf heb ik ervaring als docent voor leerlingen vanaf 16 jaar bij VGS (Videregående skole) in Molde, en het is zeker zo dat sommigen afhaken. Maar zelfs als je in een totaal andere plaats in het leven terechtkomt en aan andere dingen werkt, is het erg handig en leerzaam om muziek te begrijpen en samen met anderen te spelen. Het is alsof muziek een element van wijsheid bevat.”

© Eir-Jørgen Bue

Steinkopfs liedjes en speelstijl zijn boeiend. Ze doen je stilstaan en luisteren. Briotrio’s uitzonderlijk charmant debuutalbum met dezelfde naam, maakt deel uit van de ondeugende Noorse pianotraditie. Denk maar aan Moskus, Close Erasure en Svein Finnerud Trio, met nog meer elementen uit de volksmuziek met zijn gezang en neuriën. Met songtitels als ‘???’ realiseert men zich dat ze de jazztraditie niet al te strikt benaderen.

"Het belangrijkste bij dit trio is om plezier te beleven aan de muziek, meer dan dat het een prestigeproject zou moeten zijn. Iedereen levert zijn bijdrage. Voor mij is het momenteel niet relevant om iets de naam Ingrid Steinkopf Trio mee te geven. Dit is iets dat we samen doen. Is dat niet een beetje de essentie van een trio? Hetzelfde geldt voor het administratieve werk als voor het schrijven van liedjes. Iedereen bijt zich vast in een taak. Zo maak je samen iets leuks."

Papierwerk afhandelen, managen, concerten boeken, de pers te woord staan, glimlachen op sociale media, produceren en zelf de muziek maken ... er komt tegenwoordig veel bij het musiceren kijken. Steinkopf vindt daarnaast nog tijd voor een andere band, Het iets meer Amerikaans klinkend sextet BounceAlarm, dat vorig jaar debuteerde met het sprankelende album ‘Bouncing Through Some Banging Tunes’. Daarvoor nam de band in 2018 deel aan de Nordic Jazz Comets in de Barbican in Londen.

Allaboutjazz.com schreef het volgende over hen: "Many jazz genres could be namechecked as the group changed between whiplash bop breaks, detailed and restrained cool jazz, cooking hard bop and rock energy.”

“BounceAlarm is een gezamenlijk project met saxofonist Elisabeth Lid Trøen, en natuurlijk de andere groepsleden. Ik bespeel hier ook een kleine fluit. Dus het idee was om voor de koperblazers te schrijven en dat te laten samensmelten met de rest van de groep. Welke muziek het is? Ik noem het jazz.”

Ingrid Steinkopf ontving onlangs de Norwegian Jazz Forum's Big Band Award, en het is een beetje ongebruikelijk dat deze aan zo’n jonge musicus uitgereikt wordt. Wat trekt haar zo aan in big band muziek?

“Ik ben gefascineerd door de idee van big bands, het arrangeren en orkestreren voor meerdere stemmen, en het feit dat elke stem zo belangrijk is, dat hierbij ook je eigen stem nodig is. En natuurlijk zijn er ook de artistieke mogelijkheden zoals het samenspel van de saxen, met de demping van trompet en trombone. Ook super is dat de mogelijke combinaties ontelbaar zijn… Ik hou er ook van om het entertainment aspect niet te vergeten, en hoe dit oorspronkelijk in de jaren ’30 en ’40 vooral dansmuziek was. Ik probeerde Lindy Hop te dansen op deze muziek – het swingt heftig ! Ik vind het goed om dit naast de grote, moderne werken te waarderen. Het is leuk dat de muziek verschillende toepassingen kent.”

Naast spannende evenementen en zelfs elementen uit de rap onderscheidt de Starlight Big Band zich doordat het een ensemble is dat volledig uit jonge vrouwen is samengesteld.

“Het was eigenlijk een beetje willekeurig, ik kreeg de kans om een project op te zetten in Dokkhuset in Trondheim in 2018, en ik zat in mijn bigband-bubbel. Ze wilden een nieuw perspectief en keken uit naar nieuwe ideeën. Dokkhuset's producer Arild Schei suggereerde: ‘Waarom zouden we niet eens een project samenstellen met allemaal vrouwen?’ Waren er genoeg kandidaten? We gingen ervoor en slaagden erin om een volwaardige band samen te stellen voor het eerste concert. En de rest kwam vanzelf. Dan vormden we een bestuur en goten het meer in een geordend formaat. Het is een project met veel potentieel. Maar we willen het concept ook niet overdrijven met vrouwen in de band, het belangrijkste is dat het goede muziek is.”

© Anastasia Bitkonia

Steinkopf houdt er ook van om terug te blikken om inspiratie op te doen.

“Er bestond eigenlijk een traditie voor. In de jaren ’40 waren er verschillende grote bands met alleen vrouwen in de line-up. Deze ensembles ontstonden toen de mannen naar de oorlog gestuurd werden voor entertainment of als soldaat. Dan was er opeens ruimte in de muziekwereld en de gemeenschap voor vrouwen. Maar toen de oorlog voorbij was, was het jammer genoeg ook voorbij voor deze bands.”

Het genderpolitieke aspect van jazzmuziek in Noorwegen is iets dat eerst geleidelijk en toen plotseling kwam. Mensen zijn zich meer bewust geworden van alle belangrijke vooroordelen die tot voor kort in de jazz bestonden.

“Het is een beetje zoals de leuze die we van Black Lives Matter leerden: ‘Educate yourself’… er is zoveel waar je misschien niet aan denkt, maar gelukkig beginnen we ons nu meer bewust te worden van dergelijke vragen."

Ze is zich nu tenminste bewust van haar toekomstige visies op haar eigen muziek.

“Ik wil met goede arrangementen en creatieve muziek bijdragen aan een veelzijdig bigbandensemble, terwijl ik de kleinere formaten als het trio en sextet blijf cultiveren. En over het algemeen wil ik op een meer collectieve manier met muziek bezig zijn.”

© Audun Vinger & Rob Young (vrije vertaling: Jos Demol) voor Jazznytt
Foto’s © Anastasia Bitkonia / Eir-Jørgen Bue