Fabrice Alleman: de melodie…

Het eerste deel van het "Spirit" drieluik, "Clarity", is geïnspireerd door de heldere lijn van muzikanten als Chet Baker, Toots Thielemans of Philip Catherine. Een gelegenheid om Fabrice Alleman te ontmoeten t.g.v. de release en de bijbehorende tournee.

"Twee jaar lang twijfelde ik aan mezelf
en zei dat ik geen platen meer zou maken."

"Clarity" is het eerste deel van een drieluik dat je presenteerde tijdens een carte blanche op het Gaume Jazz Festival 2022. Is het een project dat al lang in je hoofd rijpt ?

De carte blanche in de Gaume is het resultaat. Het begon allemaal tijdens covid. Veel muzikanten en kunstenaars in het algemeen stonden stil en we beseften dat de kunstenaar iemand was die niet essentieel was, dat men zich vragen stelde over zijn of haar functie in de maatschappij, wat is de rol van muziek ? Twee jaar lang had ik echt de kans om erover na te denken, ik las veel, ik stelde mezelf in vraag tot op het punt waarop ik tegen mezelf zei dat ik geen platen meer zou maken. Alles brengt op behalve de artiesten zelf, als je ziet wat we op Spotify verdienen, dat is om bij te huilen. In dertig jaar worden de auteursrechten met twintig of dertig gedeeld. We konden ons terecht afvragen of het nog zin had om muziek te maken als het niet om grote producties ging. Het deed me veel nadenken over compositie en hoe muziek te maken in het algemeen.

Het project bestaat uit drie onderdelen...

In de drie hoofdgebieden waaraan ik dacht, was de eerste die me duidelijk leek de "eenvoud", ik bedoel alles wat met het liedje te maken heeft, de melodie die je onthoudt, iets wat iedereen gemeen heeft en dat een emotie opwekt. De tweede was "het meer geëngageerde", meer politieke aspect dat uiteraard moeilijker op te roepen is zonder het "woord", het is het woord dat weerstand biedt en niet noodzakelijkerwijs de muziek zelf. Als je een boek over free jazz leest, besef je zonder de context niet dat de muziek zelf resistent is. Zo werd het woord onmisbaar in dit project en het filosofische, sociologische en bijna politieke engagement van de muzikant. En de derde was om hetzelfde te doen, maar dan met stemmen. De reflectie was: wat was de betekenis van de stem, maar zonder het woord. De stem alleen al kan een heel verhaal vertellen, het brengt een emotie over die uniek is, als een instrument. De saxofoon mengen met stemmen klonk logisch in mijn hoofd.

Hoe is de carte blanche tot stand gekomen ?

Tijdens een winters Gaumeconcert waar ik met Nathalie Loriers speelde in abominabele buitenomstandigheden, het was acht graden, waren Jean-Pierre Bissot en Daniel Sotiaux erg geraakt door wat ik had gespeeld, en Jean-Pierre heeft me toen een carte blanche voorgesteld, tien jaar na de vorige. Ik stelde de drie zojuist genoemde ideeën voor en hij antwoordde: "Ik neem ze alle drie". Even later, tijdens een IGLOO-bijeenkomst, vertelde Daniel me over de visie van het label om artiesten op termijn te ondersteunen, wat tegenwoordig erg belangrijk is voor de artiest. En IGLOO nam de drie projecten. Het idee van de triptiek ging verder.

Wat was de aanpak voor de drie delen ?

Elk project heeft een verschillend ontwerpprincipe. Voor "Clarity" heb ik de nadruk gelegd op de duidelijke lijn. Het begon met een documentaire waarvoor ik de muziek schreef en die gaat over de weg die vrouwen aflegden van 1916 tot 1946 en het stemrecht, en alle stadia die er waren met betrekking tot werk en de moeilijkheid om een rol te spelen in de maatschappij. Telkens als ik voor dit project schreef, dook het hoofd van Chet Baker op en dan dacht ik dat er iets gebeurde, die duidelijke lijn. De plaat is geen eerbetoon aan Chet, maar hij was de vonk die me inspireerde om te praten over eenvoud in de muziek. Vervolgens was er de keuze van de mensen voor dit project: eerst sprak ik met Jean-Louis Rassinfosse, daarna met Nicola Andrioli die ik niet kende en die ik ontmoette tijdens een concert in Rome, en vanaf het eerste nummer begreep ik dat we samen iets gingen doen. Ik sprak er met Michel Herr over en hij zei dat hij een stuk ging schrijven met Chet in gedachten. Philip Catherine zei ook meteen ja... Ik moet zeggen dat ik ze niet gekozen heb omdat ze met Chet Baker gespeeld hebben, maar omdat het gevoelige melodici zijn die deze manier van spelen hebben. Het creatieve proces was een "one take" allemaal in dezelfde kamer, thuis in mijn studio. De eerste plaat zag het daglicht.

Als je naar de bezetting kijkt, is het een beetje een Fabrice Alleman verhaal: Michel Herr en Jean-Louis Rassinfosse stonden in 1998 op "Loop the Loop" (al op IGLOO), de strijkers stonden op "Udiverse" en "Sides of Life", met ook Paolo Loveri. Deze plaat is ook een absolute loyaliteit aan de muzikanten waarmee je speelde…

In ieder geval, met betrekking tot de drie projecten, is het verbonden met de muzikanten die je net noemde voor "Clarity". Voor het tweede deel met Reggie Washington en Gene Lake had ik korte versies geschreven en die hebben we uitgewerkt als standards, waarna we ze opnamen als korte nummers met gezongen, gespeelde en gesproken intermezzo's. Ja, er is een loyaliteit aan hoe mensen zich positioneren in de muziek. Reggie, bijvoorbeeld, is hier een sideman en manifesteert zichzelf als zodanig, het is echt een houding die je niet altijd vindt in de muziek. Er is een absoluut vertrouwen dat beide kanten opgaat: als ik dingen inbreng, geef ik de richting aan, maar ik regisseer niet. Tijdens de residentie voor Gaume Jazz heb ik bijvoorbeeld veel over elk stuk gepraat voordat ik het speelde, want als je de betekenis van een stuk begrijpt, speel je het niet op dezelfde manier.

Je draagt "Just Take it as it is" op aan Toots Thielemans: hoe ben je tot deze dedicatie gekomen ?

Zowel Philip als Toots zijn enorm melodieus, en door het respect dat ze in de loop der tijd hebben gekregen heeft het bijna een Belgisch tintje om dit gevoel van duidelijke lijn te hebben. Ze hebben me allebei altijd heel sterk geraakt: de eerste keer dat ik met Toots speelde, scheen de kracht van de melodie door, de kunst van het spelen, en ik associeer Chet Baker met die manier van spelen. Toots' neiging om ¾ te spelen creëerde iets vrolijks in de melodie. Ik fluit ook al heel lang, en toen ik het aan Toots opgedragen stuk speelde, werd het duidelijk. Er is een refrein dat je wilt fluiten, althans dat hoop ik. Het is hetzelfde als wanneer ik met Philip speel, er zit een verwantschap in de melodie: toen we zijn nummer "Clément" speelden, dat is opgedragen aan zijn kleinzoon en dat hij voor de plaat heeft meegenomen - hij had het nooit eerder opgenomen - is de melodie eenvoudig met weinig solo's, het soort nummer dat je steeds opnieuw wilt spelen, een beetje zoals de hele plaat, eenvoudige melodieën, maar niet simplistisch.

Door de keuze van de sopraansax voor het volledige album, kan ik mij voorstellen dat dit in het tweede deel niet meer het geval zal zijn...

Absoluut. Ik weet nog niet welk instrument ik ga bespelen voor het volgende album, maar ik praat er niet te veel over, ik ben bezig met het thema urgentie met zeven grote onderwerpen, ik heb veel contacten met sociologen, psychologen om te praten over het principe van urgentie in hun werk en als mens. Dit alles moet tot uiting komen in de teksten en melodieën. Wat ik in ieder geval hoop, is dat wanneer je naar de tweede luistert, je de eerste beter zult begrijpen, en wanneer je naar de derde luistert, je het geheel beter zult begrijpen.

Er begint straks een clubtournee…

Ik wilde de eerste tour in kleine clubs als een sax/bas/piano trio omdat het een geluid creëert dat je anders niet kunt krijgen, een intimiteit die mensen naar binnen zuigt. Ik wilde beginnen in zalen waar maximaal honderd mensen zijn.

Tekst © Jean-Pierre Goffin (vrije vertaling: Jos Demol) – foto’s © Didier Wagner
Een samenwerking JazzMania / Jazz’halo

Igloo Records
Chronique JazzMania (F)

Concerten

20.11.2022 CC de Mouscron
23.11.2022 Jacques Pelzer Jazz Club
26.11.2022 Jazzstation (River Jazz Festival)
30.11.2022 Rideau Rouge Lasne
2.12.2022 CC de Ans.
11.2.2023 Confluent Jazz in Le Delta Namur
18.2.2023 Open Music Jazz club in Comines
13.5.2023 Jazz à Liège.