Emma Rawicz – componeer een “regenboog” voor mij

Het vermogen om 'muziek in kleur te zien' of 'kleur in geluid te zien' heeft een lange geschiedenis onder uitvoerders en componisten. Hugh Morris ontmoet de jonge saxofoniste Emma Rawicz, die pas deel uitmaakt van de jazz-synestheten.

Emma Rawicz ziet kleuren bij het horen van geluid. Het is een directe, onvermijdelijke reactie; ze sluit haar ogen om te spelen, en ze ziet de vormen dansen. Wat ze ervaart is synesthesie (of strikter, chromesthesie), een perceptueel fenomeen met een rijke geschiedenis onder musici. Componisten van Olivier Messiaen tot Duke Ellington gebruikten het om hun partituren een tint te geven en lagen van harmonische intriges en textuurkleuren toe te voegen die sindsdien maar door weinigen konden gerepliceerd worden. Als iemand die het grootste deel van haar tijd doorbrengt met optreden, verschilt haar vorm van synesthesie van die van Ligeti of Sibelius.


“Ik zie het meeste vanuit de hoek van 'muziek horen, kleuren zien'", vertelt ze me via Zoom vanuit haar flat in Londen. Maar het nieuwe project waaraan ze werkt, waarvan een deel dit jaar in première gaat op het EFG London Jazz Festival, zet haar standaardproces op zijn kop. "Ik heb naar kleuren gezocht die ik nog nooit eerder heb gehoord - ik doe het project andersom", legt ze uit, terwijl ze even op haar iPad prutst en een van die tinten tevoorschijn haalt waar ze nog nooit naar heeft geluisterd. Het is niet zomaar wat rood - het is Falu Red, een Zweedse tint die wordt gebruikt in landelijke hutten. Er is er nog een gebaseerd op een gewelddadige roze. Binnenkort heeft ze een hele Dulux-catalogus met stukken.

Of niet soms? Dat mijn verbrand oranje net als jouw verbrand oranje is, vinden we vanzelfsprekend, maar de regels veranderen volledig wanneer zintuigen botsen. "Iedereen met wie ik heb gesproken [die synesthesie heeft] is het volledig oneens met alles wat ik zeg. Ik vraag hen 'welke kleur is A Major', en ik zal reageren als 'wat bedoel je, je kunt onmogelijk gelijk hebben.' Het lijkt zo absoluut, zo simpel als zeggen dat het gras groen is, maar het is volkomen willekeurig.” Willekeurig misschien, maar het is een fenomeen dat zo onuitwisbaar verbonden is met haar eigen creativiteit dat het tot muzikale inspiratie leidt.

Kunst speelt een meer conventionele rol op haar debuutalbum “Incantations”, geïnspireerd op een begeesterend werk genaamd 'Voodoo' (van een onbekende artiest) dat Rawicz op het internet vond. "Het is volledig abstract, een heel felroze achtergrond met veel rare oranje dingen." Dat opvallende kunstwerk werd een compositorische uitdaging, en een plek waar andere stukken konden terugkaatsen. Het album - met echo's van Michael Brecker via funk, folk en drukke rechttoe rechtaan 'roasts' - draait om dat mystieke thema, met tracks genaamd 'Rune', 'Mantra' en 'Omen'.

Rawicz is pas 19. Ze begon op 15-jarige leeftijd saxofoon te spelen. Een jaar later koos ze voor tenor. Na snel door Junior Guildhall te zijn gegaan (per ongeluk het vakje voor jazzsaxofoon aangekruist) en Chetham's School of Music in Manchester, begint ze nu aan het tweede jaar van de jazzcursus van de Royal Academy. Ze heeft het druk buiten het volgen van lessen. Ze debuteert in Ronnie Scott’s Jazz Club en maakt deel uit van het Jazz Exchange-programma van NYJO.

Haar debuutalbum wacht nog op een release, maar voordat het wordt uitgebracht, heeft Rawicz al een cyclus van vier albums gepland voor de komende vier jaar aan de muziekschool - Ivo Neame en Ant Law zijn allebei aan boord voor de eerste van haar synesthesie-georiënteerde releases. Bovendien is ze een van de beste 'contentmakers' van haar generatie op Instagram. Haar dagelijkse oefenvideo's, transcripties en live clips hebben haar 35.000 volgers opgeleverd, waarmee ze veel van de populairste jazzacts van het Verenigd Koninkrijk overtreft.

Het is zonder twijfel indrukwekkend. Maar is het altijd gezond? Ik vraag haar wat haar tot deze enorme inspanningen drijft, en ze huivert bij de gedachte aan het antwoord waarvan ze ineen krimpt.

“Ik hou gewoon enorm veel van wat ik doe. Zelfs als ik een klein jazzoptreden speel en er niet veel geld mee verdien, is het spelen van geweldige muziek met geweldige mensen gewoon het beste gevoel ter wereld.”

Er is dus liefde, maar er is ook een meedogenloze vastberadenheid om de projecten waar ze aan begint af te werken, van het leren van talen tot het beheersen van Coltrane-transcripties.

"Ik ben gewoon een enorme nerd, en als ik me in zaken verdiep, vind ik het leuk om er echt in te duiken en er zoveel mogelijk over te leren." Elders heeft ze het over de behoefte om haar leeftijdsgenoten 'in te halen' (Rawicz groeide op in Noord-Devon en raakte, in haar woorden, 'heel laat' in de jazz). Heeft ze het gevoel dat ze er al is (waar 'er' dan ook zou kunnen zijn?) 'Tot op zekere hoogte. Ik ben op een plek waar ik echt gelukkig ben, maar waarom zou ik daar stoppen? ‘Oké’ is niet echt goed genoeg."

Haar harde werk valt goed op. Toen de lockdown toesloeg, werd de 'schuur' het toneel voor verschillende muzikanten, en Rawicz was een van degenen die de #100DaysOfPractice-uitdaging, gepopulariseerd door violist Hilary Hahn, aangingen. Weinigen hebben het echter met zoveel stijl gedaan. Cannonball-transcripties werden in een razend tempo gecombineerd met basisbeginselen.

Er veranderde iets in de reacties op sociale media. “Als je een platform voor sociale media hebt, krijg je gekken, haters, ongewenste opmerkingen en onbeschofte mensen. Maar de balans begon te verschuiven toen ik echt eerlijke oefenvideo's begon te posten. Reacties waren positiever – ‘bedankt voor het delen van dit’, ‘ik werk hieraan’ of ‘welk advies heb je?’ Het werd constructiever.”

Die eerlijkheid in combinatie met haar ‘drive’ maken Rawicz tot een musicus waarmee rekening moet worden gehouden.

Tekst © Hugh Morris / Jazzwise (vrije vertaling: Jos Demol) – foto’s © JtMusicPix

https://www.emmarawicz.com/