Een gesprek met Kari Ikonen en Manu Hermia

“Selene’s View” is de derde ruimtevlucht van Orchestra Nazionale della Luna, een krachtig album dat om een dubbelinterview vraagt.

Kari en Manu, op het vorige album toonden jullie je bezorgdheid over ecologische kwesties; hier behandelen jullie het thema van nieuwe technologieën en kunstmatige intelligentie…

Kari Ikonen : De situatie in de wereld is zo slecht, er zijn zoveel gebieden, zoveel aspecten in de wereld van vandaag dat wij als artiesten iets moeten doen, misschien niet veel, maar toch iets, omdat het onze kinderen, onze levens beïnvloedt.

Manu Hermia : Als we hierover praten met Kari en de andere leden van de groep, is het allemaal gekoppeld aan de manier waarop we onze muziek zien, om hedendaagse jazz te spelen. Het is belangrijk om je wortels te vinden in de geschiedenis van jazz, maar ook om jazz te maken voor mensen van nu, het is een manier om jezelf te verankeren in het heden.

Dit is een quartet zoals in de jaren zestig, maar het klinkt anders en er is een ander creatief proces bij dit project…

Manu Hermia : Sinds het begin hebben Kari en ik het materiaal aangebracht, Kari meer complete tracks dan ik, wij brengen het materiaal aan en dan verwerken we het samen. In het begin waren wij echt de leiders, maar nu maken Sébastien en Teun deel uit van deze hechte band. Het is de collectieve verwerking die het geluid van Orchestra Nazionale della Luna maakt. Met andere persoonlijkheden zouden het anders klinken.

Kari Ikonen : Daar ben ik het mee eens. Natuurlijk willen we deze band anders laten klinken dan een traditioneel quartet, dat is het belangrijkste doel. Wat mij betreft, als ik componeer probeer ik altijd iets te creëren dat nog niet bestaat, het moet nieuw klinken voor mij en voor de luisteraars. Als ik iets in gedachten heb, weet ik hoe het in de band zal klinken omdat we elkaar al negen jaar kennen. Maar de verrassingen komen altijd tijdens de repetities, het uitproberen van verschillende manieren om de compositie aan te pakken, het zoeken naar nieuwe richtingen in elke repetitie, en ook op het podium gebeurt er iets anders; soms zijn er fouten die ons de gelegenheid geven om anders te gaan improviseren, en het is heel inspirerend voor ons om te zien waar we uitkomen na meerdere repetities van hetzelfde stuk.

Manu Hermia : Het is een collectief proces binnen de groep. Jazz is zowel collectief als individualistisch. Het traditionele format is dat er een leider is met een ritmesectie, en de leider neemt de beslissingen. Kari en ik runnen de band administratief, wat goed is omdat er meer ideeën in twee hoofden zitten dan in één, maar wat de muziek betreft zijn we met z'n vieren, dus het is duidelijk een collectief proces, het is een soort sociaal model om onze tijd te interpreteren.

Heb je van tevoren nagedacht over de arrangementen van de thema's of zijn bijvoorbeeld de stiltes in “E-Peli” en de ritmische patronen in “Bialystok” in de studio ontstaan?

Manu Hermia : Dat kan Kari uitleggen.

Kari Ikonen : ‘E-Peli’ is een speciaal stuk, het is een beetje als een spel, er zit weinig ritme in, simpele melodische en harmonische dingen, maar er gebeurt veel in de studio; ik maak verschillende tekens met mijn handen, ik toon cijfers, tekens om uit te drukken wat er gaat gebeuren, blaffen, glissando omhoog of omlaag, op volle kracht of pauzeren, ritmische patronen, al deze ‘gebeurtenissen’ in de muziek hebben een bepaald teken: het is als een spel waarbij de muzikanten mij volgen, mijn tekens volgen.

Manu Hermia : Elke versie is anders, maar je kunt de elementen herkennen.

Kari Ikonen : Ja, en aan het begin van ‘Bialystok’ spelen we een heel krachtige, heel sterke frase, dan wordt het plotseling superzacht, bijna als een stille improvisatie. Ik denk dat dit idee in de repetitie naar voren kwam en als er stilte op de partituur staat, gebeurt het dat een muzikant op dat moment iets heel zachts speelt en we houden het idee... Ja, veel dingen worden bepaald tijdens repetities, en vooral tijdens concerten omdat dat het meest creatieve moment is, en dat alles komt ook naar voren tijdens de opname.

Elke muzikant is belangrijk in je muziek, en de drummer is niet alleen een ritmespeler, hij maakt ook deel uit van het “decor”. Sébastien is ook fantastisch, en hij geeft een geweldige boost op 'Doubt Factory'…

Kari Ikonen : Dat is ons doel: een traditioneel quartet anders laten klinken.

Je gebruik van keyboards brengt ook veel kleuren naar voren: de Maqiano, de moog, de akoestische piano... Manu speelt tenor, fluit, bansuri, er zit een grote verscheidenheid aan kleuren in de muziek…

Manu Hermia : Ja, de functie van een instrument in een traditionele formatie is beperkter, de sax is verantwoordelijk voor de melodie, maar hier zijn we op zoek naar nieuwe functies voor elk instrument op verschillende momenten; daar focussen we ons op, en de andere is dat in traditionele jazz, er elementen zijn die niet altijd erg rijk zijn aan structuur en textuur: het is bijna altijd hetzelfde geluid. In dit quartet proberen we nieuwe texturen te openen, je hebt het over de bansuri, de sax, de fluit waaraan ik elektronische effecten toevoeg, om dit klassieke kwartet te openen naar iets breder, moderner.

Vanwaar komt de groepsnaam?

Manu Hermia : Het idee kwam van Kari (lacht)

De naam deed me denken aan een Italiaanse groep die misschien niet meer bestaat, het 'Instabile Orchestra', een avant-gardistisch en gek klinkend collectief. Ken je hen?

Kari Ikonen : Ik ken deze band niet, maar ik zou hen eens moeten beluisteren... Maar de naam schoot me gewoon te binnen. Ik heb geen idee waar het vandaan kwam, maar ik heb Manu meteen gebeld en gezegd: “We hebben een naam!”

Manu Hermia : Er hangen nogal wat voordelen vast aan de naam: hij heeft een Felliniaans tintje. In Finland gebruiken ze een beetje dezelfde humor als in België, het absurde in grappen en situaties. Deze Felliniaanse humor past daarbij. Ook hebben we drie nationaliteiten in het quartet en deze nieuwe ‘natie’, de maan, was ook een geweldige oplossing.

Kari, een paar toelichtingen over maqiano…

Kari Ikonen : Het werkt een beetje zoals de capo op een gitaar, het stopt de trilling van de snaar op een bepaald punt tussen de nietjes en de hamers. Dus het trillende deel van de snaar wordt korter, het geluid wordt korter en de stemming gaat omhoog, het is een simpele mechanische uitvinding. Een metalen massa wordt op een gewenst punt aan de snaren bevestigd en dit stopt de trilling. Als de hamer slaat, wordt het geluid korter. En ik kan dit systeem vrij aanpassen om precies het effect te krijgen dat ik zoek. Het is een heel eenvoudig systeem en ik vraag me af waarom niemand het eerder heeft toegepast.

Manu, op “Data Lake” klinkt de saxofoonmelodie als een oude standard uit de jaren 50 en 60. Ben je beïnvloed door een standard waar je vaak naar luisterde?

Manu Hermia : Nee, ik speelde deze melodie vroeger alleen, het zijn gewoon die paar akkoorden die ik daarna heb getransponeerd. Het is iets wat ik in mijn hoofd had. Het is iets dat niet erg tonaal is, het is alsof je noten mengt op een manier die je normaal niet doet in dezelfde frase. Ik heb nooit aan een oud jazzstuk gedacht om dit stuk te spelen, nee; ik probeerde gewoon een natuurlijk geluid te houden en als ik overschakel, ga ik voor iets moderner.

Sommige thema's lijken volledig geïmproviseerd, zoals 'Overexploration'…

Manu Hermia : We gebruiken een scale, we hebben een structuur in gedachten, het is niet echt opgeschreven, maar het materiaal is er om iets mee op te bouwen.

Kari Ikonen : ‘Kompelo’ is misschien wel het meest geïmproviseerde stuk. Er zijn een paar heel korte thema's; vanaf daar is er geen vorm meer, we bevinden ons in totaal verschillende landschappen, afgezien van de melodie die heel kort is en veel ruimte laat voor improvisatie.

Staan er concerten in de agenda ?

Manu Hermia : We speelden op de Grote Markt voor de Jazz Marathon. En we zijn in september 2024 in Gent, in Frankrijk in Colmar en in het voorjaar van 2025 in Théâtre 140, waarschijnlijk voor de IGLOO-avond.

Kari Ikonen : En we spelen op het Tampere Festival op 2 november 2024.

© Jean-Pierre Goffin (vrije vertaling : Jos Demol) / Daniel Nemeth
Een samenwerking JazzMania / Jazz’halo

IGLOO RECORDS

BMC