Diederik Wissels en Ana Rocha : het vervolg…

© Annemiek Hofer

Iets meer dan twee jaar na 'Secrecy' stelt het duo ons de voortzetting van hun artistieke relatie voor. Een gesprek…

Dag Ana en Diederik. Na "Secrecy" bevestigt dit tweede opus de speciale artistieke relatie tussen jullie beiden. Hoe is het allemaal begonnen ?

Ana Rocha : Na de Europese School in Brussel en mijn studies aan het Conservatorium, waar ik les volgde bij David Linx en waar ik Diederik enkele jaren geleden ontmoette - destijds namen we samen enkele prachtige Portugese demo's op - verhuisde ik naar Berlijn waar ik literatuur studeerde en begon te werken als zangeres, terwijl ik zangles gaf. Het was daar dat ik teksten en muziek begon te schrijven om een beetje uit te drukken wat ik wilde zeggen, zonder me te hoeven houden aan deadlines of door anderen gedicteerde parameters.

We zagen elkaar een paar jaar niet, maar toen Diederik me nu zo'n vijf jaar geleden schreef, hoefde ik er niet over na te denken, want hij is een uitzonderlijk muzikant en dat wist ik al. We ontmoetten elkaar aan de Naamse Poort (Brussel), mijn voet was gebroken, het weer was slecht, maar het was alsof we elkaar de dag ervoor hadden ontmoet: de uitwisseling verliep vlot en we begonnen al snel samen muziek te schrijven en te spelen.

Diederik Wissels : Ana en ik hebben elkaar ongeveer vijftien jaar geleden ontmoet aan het Conservatorium van Brussel. We werkten aan een traditioneel Portugees repertoire en voegden er enkele persoonlijke accenten aan toe. Sinds onze eerste ontmoetingen was ik gefascineerd door het gevoel voor detail in haar frasering. In zekere zin worden al die 'micro-dynamieken' heel expressief als je ze de ruimte of een plaats geeft om te bestaan. Pas tien jaar later, toen ik onze demo's opnieuw beluisterde, vond ik de tijd rijp om samen een origineel repertoireproject op te zetten. Ik stuurde Ana een berichtje om erover te praten en het ging heel natuurlijk, alsof we elkaar niet uit het oog hadden verloren.

Vooraleer we het over het album zelf hebben, kun je ons in een paar woorden iets vertellen over de muziek en de artiesten waar je van houdt, wie je hebben beïnvloed en wie hebben bijgedragen om je te maken tot wie je bent ?

Ana Rocha : Ik luister echt naar alles ! Het gaat heel breed: folk, rock, opera, Portugese traditionele muziek, Braziliaanse populaire muziek, fado, en jazz natuurlijk... Het is moeilijk om maar een paar namen te noemen. De grote jazz-zangeressen die me al op 9- of 10-jarige leeftijd verliefd maakten op muziek, zoals Ella, Nina, Billie en Carmen McRae, hebben me zeker voor het leven getekend. Ik hou van Sidsel Endresen, Joni Mitchell, Gretchen Parlato, Becca Stevens, Esperanza Spalding, maar ook van Feist, Madison Cunningham, Yebba, Vulfpeck, MARO, the Staves, Bruno Major, Tedeschi Trucks Band, Lizzie McAlpine, Chris Thile, Tatiana Parra... het is moeilijk om te stoppen als je er eenmaal aan begint te denken.

Diederik Wissels : Als kind hoorden we thuis alle soorten muziek... zonder grenzen. Ik leerde muziek door met passie te luisteren naar alles wat ik kon. Het heeft niet veel zin om namen te noemen, want er zijn er te veel.

Werden de poëtische teksten geschreven vóór, tegelijkertijd, of na het beluisteren van de composities? Met andere woorden, hoe pasten de teksten en de muziek bij elkaar ?

Ana Rocha : We deden het allebei. Diederik schreef rond mijn teksten en ik zette woorden bij zijn composities. Het was heel evenwichtig op dit album, ik zou zeggen 50/50, en ik vind dat het ons beiden stimuleert om na te denken en ons schrijven te verfijnen, wat ik erg waardeer. Altijd op een goede, productieve manier en in een gemeenschappelijke richting.

Diederik Wissels : Er zijn teksten geweest die mij hebben geïnspireerd tot het schrijven van muziek, net zoals er teksten zijn geschreven voor composities. Daarna brengt iedereen individueel wat tijd door om zijn werk aan te passen en te perfectioneren.

 
Andreas Polyzogopoulos en Nicolas Kummert © Roger Vantilt

Dit album heeft baat bij de aanwezigheid van een trompettist en een tenorsaxofonist die de harmonieën waar nodig verrijken. De arrangementen lijken me dus een belangrijke rol te spelen in het evenwicht van de composities en zelfs van het hele repertoire. Wie heeft ze geschreven ?

Ana Rocha : We improviseerden veel in de studio en er waren niet veel arrangementen. Maar als die er waren, was het Diederik zijn taak. Ik heb de indruk dat we vaak door naar elkaar te luisteren de antwoorden vonden op vragen als "wie neemt welke plaats in op welk moment".

Diederik Wissels : In feite zijn er volgens mij maar drie of vier geschreven arrangementen. De interventies van Nicolas Kummert en Andreas Polyzogopoulos zijn over het algemeen zeer vrij, omdat zij hun arrangementen in zekere zin improviseren. Over het algemeen zijn de partituren vrij kaal. We proberen vooral de emotie en het karakter van het stuk dat we spelen te respecteren.

Saxofonist Nicolas Kummert is bekend in de Belgische scene, maar wie is dan de uitstekende trompettist Andreas Polyzogopoulos ?

Ana Rocha : Andreas is een uitstekende Griekse trompettist die Diederik al kende. Hij nam 'Secrecy' met ons op. Hij is een fantastisch gevoelige muzikant, die met heel weinig sfeer weet te creëren en zijn interventies weet te plaatsen. Hij heeft deze muziek enorm verrijkt. Nicolas is een geweldige muzikant, ik had hem al in andere contexten gehoord, maar we kenden elkaar nog niet. Het is een genot om met hem samen te werken: hij heeft een prachtig geluid, verfrissende ideeën en een aanstekelijke energie. Ik kan niet wachten om met hen het podium op te gaan, ik denk dat het heel leuk wordt.

Diederik Wissels : Met Andreas heb ik een duo-album opgenomen, 'Before You Go', op het label September. Hij woont nu in Athene, maar pendelde enkele jaren tussen Amsterdam, Parijs en Brussel.

De klank van dit album is bijzonder omdat het de kleinste stembuigingen van de stem en de piano benadrukt. Wat is het geheim ?

Ana Rocha : Ik denk dat we allebei houden van details, kwetsbaarheid, stilte, en wat gesuggereerd, maar niet noodzakelijkerwijs gezegd wordt. Het zorgt voor een intiem spel,  vol nuances.

Diederik Wissels : Om deze micro-dynamiek beter te horen, moet je ruimte laten, spelen met de stiltes, niets forceren en vooral goed luisteren. Tord Gustavsen bedacht de uitdrukking "stil is het nieuwe luid" en ik ben het daarmee eens. We kunnen hierover mediteren als we willen.

Ana, het is niet altijd gemakkelijk om de boodschap achter de soms abstracte poëtische teksten van de liedjes te achterhalen. De albumhoes bevat de teksten, maar geen informatie over hun betekenis. Is dit bedoeld om het mysterie levend te houden of om het aan eenieder over te laten ze naar eigen fantasie in te vullen ?

Ana Rocha : Ik denk dat het belangrijk is om je eigen verbeelding te laten spreken, ja. Ik denk dat het nodig is om in de artistieke expressie ruimte te bieden aan de luisteraars om hun eigen gevoelens, hun eigen reacties, hun eigen associaties te vinden. Mijn teksten komen vaak voort uit vragen die me bezighouden, situaties in het dagelijks leven, maar ook zorgen over de toestand van de wereld...

Wanneer ik schrijf, denk ik vaak aan specifieke denkbeeldige landschappen, die geworteld zijn in wat ik ken en die me persoonlijk raken, maar ze bestaan en komen voort uit een reële sociale en politieke context waarin ik leef en die me uiteraard ook raakt: de gevolgen van de opwarming van de aarde, de berichten over de moeilijke weg naar Europa die mensen afleggen om de ondraaglijke situaties in hun thuisland te ontvluchten, de situatie en behandeling van kunstenaars tijdens de lockdown. Voor dit alles is er ruimte in mijn teksten, zijdelings of direct. Maar ik wilde geen manifest schrijven (ook al denk ik dat het zeer legitiem kan zijn) maar eerder proberen onder woorden te brengen wat de waarneming van de wereld en de gebeurtenissen van de laatste jaren mij hebben doen voelen.

Werd alles vooraf voorbereid en gepland voor de opname ? Met andere woorden, hoeveel van jullie muziek bestaat uit spontane improvisatie die in tandem wordt uitgevoerd ? Is deze spontane improvisatie uitgebreider tijdens een concert dan op het album ?

Ana Rocha : Veel op dit album is geïmproviseerd. Ik denk dat we op het podium hetzelfde, of nog meer doen !

Diederik Wissels : Tijdens een concert duren de improvisaties langer, dat staat vast, maar ook in de studio komt alles als vanzelf. De stukken worden gemaakt door verschillende opties van intensiteit en dynamiek uit te proberen, maar altijd met een minimum aan geschreven informatie.

De sfeer van het album is er een van delicatesse, gevoeligheid en kwetsbaarheid. Hij komt het best tot bloei bij schemerlicht en stilte. Hoe slagen jullie erin deze sfeer, deze esthetiek, deze nuances en deze emoties over te brengen tijdens een concert ? Is dat niet bijzonder moeilijk ?

Ana Rocha : Ik denk niet dat het bijzonder moeilijk is. Tot nu toe, bij de paar concerten die we hebben kunnen spelen, denk ik dat het publiek zich snel inleeft in deze intimiteit die niet exclusief is - het is een gedeelde intimiteit, het is heel omfloerst en het nodigt ons uit om samen de tijd even stil te laten staan. Ik denk dat dit kan worden gewaardeerd, een onderdompeling buiten de tijd, in de drukte van alledag.

Diederik Wissels : Ik denk niet dat een publiek iets anders eist dan oprechtheid. Ieder beleeft die op zijn eigen manier.

© Annemiek Hofer

Is het momenteel gemakkelijk om concerten te vinden om zulke genuanceerde en intieme muziek te spelen ?

Ana Rocha : Ik zou zeggen dat boeken over het algemeen niet gemakkelijk is, ongeacht de muziek, tenzij er een agent met een geweldig team achter zit, wat steeds minder het geval is, zelfs bij een goed label dat zijn best doet om zijn artiesten te steunen. Ik denk dat de meeste muzikanten die ik ken hetzelfde zouden zeggen. Het is hard werken en doorzetten, zoals zo vaak in deze business. Maar we gaan spelen en genieten van al die momenten waarop we onze muziek rechtstreeks met het publiek kunnen delen.

Diederik Wissels : Er zijn plaatsen en er is een publiek voor elk muziekgenre.

Wat zijn jullie projecten op korte en middellange termijn: tournees, concerten, zomerfestivals ? Staat er al een nieuw album op stapel ?

Ana Rocha : In België liggen er al vier data vast waaronder op 21 april in Jazz Station (Brussel) en de dag erop in Jazz9 (Mazy). Ook in Berlijn staat er een concert gepland, maar er volgen er zeker nog meer. En we denken inderdaad al aan een volgende album !

Diederik Wissels : Deze zomer start de voorbereiding van het volgende album… We hebben al een aantal goede ideeën.

Tekst © Pierre Dulieu (vrije vertaling: Jos Demol)  -  foto’s © Roger Vantilt / Annemiek Hofer
Een samenwerking Jazz'halo / JazzMania

Diederik Wissels & Ana Rocha - Yearn
Igloo Records