Dennis Adu: Ik heb nog nooit zo'n eenheid ervaren

Dennis Adu is een beroemde Oekraïense trompettist en componist. Hij is bandleider, doceert jazz en leidt het Jazz Orchestra aan de Reinhold Glière Academy of Music in Kiev. Sinds het begin van de oorlog vecht Dennis Adu voor zijn land aan het culturele front, samen met andere Oekraïense jazzmuzikanten.

Dennis Adu © Serhiy Sarakhanov

“In het begin wisten we niet wat we moesten doen. Maar in maart 2022, toen het Oekraïense Artistieke Front werd geboren in Lviv, deden we wat we konden om onszelf nuttig te maken: we laadden vrachtwagens uit, we stuurden humanitaire konvooien, we coördineerden de verplaatsing van vluchtelingen, we zamelden geld in voor de Oekraïense strijdkrachten door te spelen in de LV Cafe Jazz Club, we organiseerden live uitzendingen op sociale netwerken... Ik had nog nooit zoveel eenheid ervaren", vertelt hij.

Het Oekraïense Artistieke Front werd opgericht door Serhiy Fedorchuk, een Oekraïense muzikant en organisator van muziekevenementen, en Olha Tchertkova, directeur van het in Kiev gevestigde communicatiebureau Top Media Communication, dat was opgezet om fondsen te werven voor het leger.


De aanvang van de oorlog

De oorlog brak uit toen ik op vakantie was in de stad Vorokhta, in het westen van Oekraïne. Die dag zou ik met mijn vriendin Yana Vialova en haar ouders per trein terugkeren naar Kiev. Eerst twijfelden we om te vertrekken. Uiteindelijk besloten we terug te gaan, ook al belden veel van onze vrienden ons op om te zeggen dat we in Vorokhta moesten blijven.

Tijdens de tussenstop in Lviv besloten we uit de trein te stappen (die eigenlijk nooit in Kiev aankwam: hij werd twee uur na vertrek uit Lviv gestopt). Tijdens de reis had ik een bericht op Facebook geplaatst "op zoek naar onderdak voor vier mensen". Dat soort berichten stroomde binnen op sociale netwerken, dus ik verwachtte er niet veel van. Gelukkig voor mij ken ik veel muzikanten in het hele land en ik werd al snel gecontacteerd door Anastasia Lytvyniuk (Oekraïense pianiste, docente en componiste, initiatiefneemster en medeoprichtster van de Lvivse muziekgroep ShockolaD): zij en haar man Igor Hnydyn (Oekraïense drummer, docent en componist, ook medeoprichtster van ShockolaD) hadden hun toevlucht gezocht in Polen. Ze hadden hun flat in Lviv achtergelaten en boden aan die aan ons uit te lenen. Muzikant Andriy Kokhan gaf ons de sleutels en we trokken erin. We dachten dat we er een paar dagen zouden blijven, geen zes maanden.

Ik heb het al eerder gezegd en ik zeg het nog een keer: in de eerste dagen van de oorlog gebeurden er ongelooflijke dingen, er was een solidariteit en menselijkheid die ik nog nooit eerder had ervaren.

In de eerste dagen van de oorlog hielpen mensen elkaar zo goed mogelijk met de middelen die ze hadden. Op sociale netwerken was het aantal mensen dat onderdak zocht of hulp om de grens te bereiken duizelingwekkend. Aangezien ik veel vrienden op Facebook had, besefte ik dat ik moest uitzoeken wie een auto had of wie mensen thuis kon opvangen. Ik zou hun contacten doorgeven aan mensen die overal in Oekraïne een toevlucht zochten. Ik was erg blij dat ik kon helpen, des te meer toen het lukte en de mensen me bedankten voor het helpen zoeken naar een carpoolplaats of onderdak.

Zo kwam ik in Lviv terecht. Op dat moment had ik er geen idee van dat deze stad voorbestemd was om de thuisbasis te worden van zoveel muzikanten uit het hele land, en dat veel gezamenlijke projecten hier tot bloei zouden komen.


Het moment dat we begrepen wat we moesten doen...

Op 28 februari, na de eerste dagen van paniek, stress en slapeloze nachten gekluisterd aan onze telefoons, niet in staat om te begrijpen wat er echt om ons heen gebeurde, kreeg ik een telefoontje van Serhiy Fedorchuk. Hij vroeg me of ik me wilde aansluiten bij de inspanningen van Yakiv Tsvietinskyi, Yaroslav Kazmirchuk (trompettist, Lviv), Vlad Hroudnytskyi (pianist, Dnipro), David Kolpakov (saxofonist, Kiev), Taras Kushniruk (gitarist, Lviv), Mykola Honcharenko (gitarist, Lviv) en Dmitry Zuev (contrabassist, Dnipro) om zandzakken te vullen en in te laden om de controleposten te beschermen. Ik aarzelde niet lang, ik wilde op alle mogelijke manieren helpen.

VLNR : D. Adu, M. Honcharenko, Y. Tsvetinskyi, D. Kolpakov, Y. Kazmirchuk, V. Hrydnytsky, D. Zuev, onbekend © met dank aan Meloport

Dat waren de begindagen van onze betrokkenheid als multitaskende vrijwilligers. We staken al onze energie in ons werk, we hadden het warm en koud tegelijk.

De solidariteit en efficiëntie van de vrijwilligers was echt indrukwekkend en pas nu, als ik terugdenk aan al die organisatie, vraag ik me af wie er allemaal de leiding had en waar de vrachtwagens, tractoren, zand en duizenden canvaszakken vandaan kwamen (soms, als ze op waren, moesten we ze zelf kopen). Wat er in die tijd gebeurde was bijna magisch.

Vrouwen kwamen met hun thermoskannen om ons hete thee aan te bieden. Een keer zag een jonge vrouw met een kinderwagen onze groep en kwam een uur later terug met twee volle kannen. De sfeer was hectisch, niemand wilde even stoppen. Af en toe legde iemand die ons in het voorbijgaan had gezien zijn spullen neer om zich bij ons te voegen.

Een paar dagen later kreeg Serhii een telefoontje: een pakhuis in Malekhiv (een klein stadje in de buurt van Lviv) was op zoek naar mensen. Dus begonnen we erheen te gaan om medicijnen, voedsel, kleding... uit te laden, te sorteren en in te laden. In deze enorme opslagplaats stonden vrachtwagens van twintig ton uit het buitenland met allerlei spullen.

In het begin was het een chaos. Mensenmassa's en geen duidelijke instructies. Niemand wist een antwoord op de vragen "wat moeten we doen" en "waar moeten we het zetten". En dat duurde tot een van de vrijwilligers aanbood om de leiding van het werk over te nemen, omdat hij bij Nova Pochta (De Post) had gewerkt. Hij legde ons uit hoe we moesten sorteren, wegzetten, inladen enzovoort.

Opnieuw was ik verbaasd om te zien hoe mensen zich organiseerden in zulke moeilijke omstandigheden en hoe sommigen van hen verantwoordelijkheid namen. In het magazijn werkten we, dankzij deze nieuwe inspanning op het gebied van zelfmanagement, op het tempo van een metronoom, of het nu ging om het uitvoeren van de gebruikelijke taken of het opzetten van een minirestaurant en een rustruimte om even op adem te komen. Het was ongelooflijk en natuurlijk geheel vrijwillig.

J. Kazmirchuk, Y. Tsvetinskyi, D. Zuev in afwachting van het uitladen © met dank aan Meloport

Een tijd lang spraken we niet echt met elkaar, en als we dat al deden, was dat voornamelijk in de context van ons werk. Op een dag, tijdens de lunch, vroeg een van ons: "Wat doen jullie precies voor de kost?” We zeiden dat we jazzmuzikanten waren.

Toen kwamen we op het idee om de vrijwilligers die in het pakhuis werkten op te vrolijken. We besloten dat we de volgende dag tijdens de lunchpauze een miniconcert zouden geven op de stoep voor het pakhuis.


In het station van Lviv

Even later maakte Serhii een discussie aan in de berichtendienst Telegram, waaraan hij geleidelijk de muzikanten toevoegde die op dat moment in Lviv waren. Het waren voornamelijk jazzmuzikanten, maar er waren ook een paar jongens van het Filharmonisch Orkest van Lviv. Elke dag werd deze online discussie gebruikt om informatie te delen: waar, waarvoor en hoeveel mensen.

Met het Lviv-team werkten we voornamelijk in Malekhiv. Maar soms hielpen we ook elders, zoals in het station van Lviv. We hebben niet stilgezeten, want er ging geen minuut voorbij of er kwam een nieuwe stroom vluchtelingen op het stationsplein aan. Sommigen moesten met hun jonge kinderen, hun huisdieren en al hun bezittingen de grens bereiken, anderen zochten hun heil in de stad en weer anderen dachten maar aan één iets: voedsel. Een aantal vluchtelingen arriveerde zonder iets, omdat ze alleen het hoogstnoodzakelijke hadden meegenomen. Samen met de andere vrijwilligers verdeelden we brood in de tenten en hielpen we Serhii met het organiseren van het vertrek van de auto's die heen en weer reden tussen het station en de grens.

Bij verschillende gelegenheden was het mijn taak om de stroom van mensen en auto's aan een zebrapad in goede banen te leiden. Omdat er zoveel mensen naar de tenten stroomden, waar ze eten en hulp kregen, kwamen de auto's die de vluchtelingen vervoerden of voedsel en water aanvoerden vast te zitten en ontstond er uiteindelijk een enorme verkeersopstopping.

Ik zal het maar eerlijk zeggen, mijn kwaliteiten als dirigent hebben me op dat moment enorm geholpen. Ik maakte me overal duidelijk met gebaren. Af en toe moest ik schreeuwen, omdat sommige mensen met hun neus in hun telefoon zaten of gewoon voorbij liepen zonder mij op te merken. Ik nam het ze niet kwalijk, want ze waren waarschijnlijk net ontsnapt uit de hel. Dus ik deed mijn best om beleefd en duidelijk te zijn.

Natuurlijk kreeg ik allerlei reacties: sommige mensen keken me aan alsof ik een volslagen idioot was, terwijl anderen meteen het nut van mijn rol inzagen en me bedankten. Tot slot waren de chauffeurs het minst gierig met hun bedankjes en sommigen van hen kwamen meerdere keren langs het station en zwaaiden naar me alsof we elkaar kenden.

Op een dag, toen ik het verkeer aan dit zebrapad organiseerde, reed er een auto langs met een jonge vrouw achter het stuur. Ik zei tegen de voetgangers dat ze moesten stoppen om haar te laten passeren, en toen rolde ze haar raampje naar beneden en zei met een grote glimlach tegen me: "Ben jij Dennis Adu?” Ik antwoordde: "Ja, dat ben ik. Ga je gang, hou de auto's achter je niet op." Ik zag een mengeling van verbazing en verbijstering op haar gezicht, maar ze glimlachte nog steeds. Het was leuk. Maar in die tijd hadden we geen tijd om verbaasd te zijn en het was altijd achteraf dat we ons realiseerden wat er met ons gebeurd was, of we nu verdrietig of blij waren.


Het callcenter

Ik zal nooit de nacht vergeten die ik samen met mijn vriendin Yana doorbracht in een callcenter dat informatie gaf over de stad Kharkiv (Kharkiv SOS). Op een avond, het werd al donker, kregen we een bericht van Serhii: er waren twee mensen nodig voor de nacht in een callcenter om mensen telefonisch informatie te geven. We kregen geen antwoord in onze chatgroep, dus meldden Yana en ik ons zelf aan. We werden begroet door een zeer charismatische jonge vrouw (wiens naam me helaas ontgaat) die erg beleefd maar uitgeput was (ze had 48 uur non-stop gewerkt), en die ons snel uitlegde wat onze missie was.

Ze bombardeerde ons met zoveel informatie dat mijn geheugen na vijf minuten uitleg niet meer wist wat ze ons vertelde. We waren bang dat we de klus niet zouden aankunnen, maar het was al te laat om terug te krabbelen en de avondklok zou elk moment ingaan. Nadat ze ons had ingelicht, wilde de jonge vrouw een taxi bellen, maar er was nog maar een uur voor de avondklok en niemand wilde haar brengen. Ik herinnerde me dat de Kievse pianist Pavlo Lytvynenko een laissez-passer had omdat hij als vrijwilliger vluchtelingen vervoerde. Ik belde hem en hij kon de jonge vrouw naar huis brengen.

We bleven dus een tijdje en bestudeerden de posters aan de muren en de inhoud op de computer. Het waren vooral lijsten van vrijwilligers met voertuigen die mensen naar het station of naar een andere stad konden brengen, er was ook een kaart van Kharkiv, de telefoonnummers van verschillende organisaties, de dienstregelingen van de campagnebussen die nog reden en van de treinen, etc. …

De nacht was erg rustig tot vijf uur 's ochtends. Toen begonnen de telefoontjes binnen te stromen. We realiseerden ons vrij snel dat dit het moment was waarop de bombardementen begonnen en dat de bewoners, volledig in paniek, wilden weten wat de beste manier was om de stad te verlaten en hoe ze bijvoorbeeld in het station of in de kleine steden aan de rand konden komen. We probeerden hen zoveel mogelijk informatie te geven. We kregen een stortvloed aan telefoontjes, de telefoons gingen allemaal tegelijk over en we moesten allerlei vragen beantwoorden.

Een vrouw die bedlegerig was vroeg me of iemand haar thuis kon ophalen om haar naar familie in een dorp te brengen. Ik gaf haar de telefoonnummers van vrijwilligers met voertuigen die haar misschien konden helpen. Een man vroeg me om advies over de beste manier om bij het station te komen en ik adviseerde hem over verschillende mogelijkheden om een taxi aan te vragen (info die de jonge vrouw ons tijdens de briefing had meegegeven). Hij belde me een paar minuten later terug om te zeggen dat een chauffeur hem op een van de apps een rit van een paar kilometer had aangeboden voor de som van 11.000 hryvnias (€280), en vroeg me wat hij nu weer moest doen.

Het was een zeer stressvolle nacht, omdat het onze taak was om deze mensen te informeren, oplossingen voor te stellen en mensen of organisaties te contacteren, maar we hadden geen andere manier om hen te helpen. Het was erg moeilijk om naar deze mensen te luisteren, vooral naar de ouderen, die in hun telefoons schreeuwden: "Help ons, we zijn op dit adres, we kunnen nergens heen, we moeten dringend naar het station, stuur iemand!” In dergelijke gevallen werd hen geadviseerd om het nummer 102 te bellen, omdat de politie verantwoordelijk was voor de evacuatie van mensen met beperkte mobiliteit. Tegen acht uur 's ochtends was de golf van oproepen min of meer geluwd en arriveerde ons hulpteam. We gingen naar huis om wat te rusten, want we waren uitgeput, zowel fysiek als mentaal.


De muziek keert terug

Op 18 maart had Serhii het idee om de vluchtelingen die met de evacuatietreinen arriveerden te "demagnetiseren" (zijn woorden) met behulp van de kracht van muziek. Hij stelde voor om een klein ensemble te vormen en naast de hoofdingang van het station te spelen. We waren heel voorzichtig bij het kiezen van het repertoire, want het was oorlogstijd en de mensen stroomden binnen uit Kharkiv, Dnipro, Luhansk en Marioupol, dus we hadden liedjes nodig die niet te vrolijk, maar ook niet te droevig waren. Iets dat je de kracht zou geven om verder te gaan. We hebben erover nagedacht en besloten dat het werk van John Coltrane, Herbie Hancock en Bobby Timmons zou worden.

De vluchtelingen reageerden niet allemaal hetzelfde op ons concert. Sommigen liepen voorbij zonder te begrijpen wat er aan de hand was, anderen riepen iets in de trant van "het is oorlog en jullie zijn hier met jullie muziek, vinden jullie niet dat dit het verkeerde moment is?", terwijl ze ook scheldwoorden naar ons slingerden. Maar tegen het einde van het eerste nummer had zich al een kleine menigte om ons heen verzameld. Deze mensen luisterden geïnteresseerd naar ons en sommigen filmden ons met hun telefoon. Anderen kwamen naar ons toe om ons te bedanken. Aan het einde van een improvisatie hoorde ik uit het publiek: "Mam, kijk, Dennis Adu speelt trompet, het is gewoon ongelooflijk!” Na afloop nam ik een selfie met het jongetje.

Het concert zat vol emotie: ik zag de verloren blikken op de gezichten van de vluchtelingen, ik begreep de wanhoop die ze voelden bij alles wat ze waren kwijtgeraakt en ik probeerde ze via mijn instrument te steunen en ze de volgende boodschap mee te geven: "Alles komt goed, je komt hier doorheen, je bent sterk!” Natuurlijk had ik bijna een maand geen trompet gespeeld, een van de langste periodes van non-activiteit in mijn leven, maar ik verzamelde al mijn wilskracht en speelde alsof het mijn laatste stuk was.

D. Kolpakov, S. Fedorchuk, D. Adu, A. Arnautov, M. Krysa, K. Kravchuk © met dank aan Meloport

Na dat concert begonnen we te beseffen dat we ook nuttig konden zijn door muziek te spelen, en niet alleen door in pakhuizen te werken. Dus begonnen we steeds vaker te spelen.

К. Kravchuk, S. Fedorchuk, D. Adu © met dank aan Meloport

De LV Cafe Jazz Club

De LV Cafe Jazz Club is een toevluchtsoord voor muzikanten geworden. De eigenaar van de club, Yourii Sadovyi, nam ons onder zijn hoede en voorzag ons van een locatie waar we liefdadigheidsconcerten konden geven, konden deelnemen aan jamsessies en repeteren. Muzikanten met financiële problemen konden gratis lunchen in de club.

Ik herinner me de eerste jamsessie: er waren zoveel muzikanten dat het was alsof we op het Leopolis Jazz Festival waren en niet in het door oorlog verscheurde Lviv. We wilden allemaal spelen en doen waar we goed in waren. Er gebeurde zoveel tijdens de jam dat we bijna het begin van de avondklok misten. De muzikanten wilden duidelijk heel graag spelen. We stopten echter niet met naar de opslagplaats in Malekhiv te gaan, omdat ze daar onze hulp nodig hadden, maar tegelijkertijd begonnen we verschillende ensembles op te richten en liefdadigheidsconcerten te geven in LV.

Het was een ongelooflijke tijd, een overvloed aan samenwerkingen die je je in vredestijd moeilijk had kunnen voorstellen, want in vredestijd kon alleen het Leopolis Jazz Festival zoveel muzikanten samenbrengen in dezelfde stad. Het was een vreemde gewaarwording: de oorlog was nog steeds aan de gang en tegelijkertijd veroorzaakte het een kleine culturele explosie in de LV Cafe Jazz Club.

Tijdens deze jamsessies in LV ontmoette ik een aantal jonge mensen uit Kharkiv. De laatste jaren was ik niet bijzonder geïnteresseerd in de muziekscène van de stad en het was lang geleden dat we jong talent uit Kharkiv hadden gezien. Het was dus een aangename verrassing om ze te ontmoeten en te horen spelen tijdens de jam. Ik was vooral onder de indruk van de professionaliteit van één jonge muzikant, Lev Borovskyi. Hij was me komen vragen of ik hem les kon geven op de muziekacademie. Ik stemde toe en vanaf de eerste les merkte ik dat die jongen zeer getalenteerd was en dat hij veel theorie en praktijk goed onder de knie had. Maar ik was vooral onder de indruk van het aantal instrumenten dat hij kon bespelen. Tijdens de jams bespeelde hij zowel de trompet als de trombone en liet hij ons luisteren naar zijn stukken op onder andere de tuba en de dwarsfluit.

Door met de 'jonge leeuwen' van Kharkiv te praten, ontdekte ik tot mijn grote vreugde dat de muzikale gemeenschap van Kharkiv nog steeds bestaat en dat muziek springlevend is in het hart van deze geweldige stad.

Lev Borovsky © Yuriy Gryaznov

De Lyssenko National Academy of Music in Lviv

De Lyssenko National Academy of Music in Lviv verwelkomde veel jonge gevluchte muzikanten in haar universiteitsresidentie en gaf hen de kans om op de academie te spelen. Dit was heel genereus van hen, want deze jonge mensen konden nergens anders spelen. Ik benaderde Ostap Ivanovich Maïtchyk, professor en directeur van de afdeling volksmuziek en jazz, die me vriendelijk verwelkomde en uitnodigde om naar de academie te komen. Ik had een plek om te oefenen en dat was op dat moment heel belangrijk voor me. Naar mijn mening ontbreekt het in onze wereld vreselijk aan mensen zoals hij, die invloed hebben, begrijpen hoe het onderwijssysteem werkt en wat de behoeften van jonge musici zijn, en weten hoe ze hen kunnen helpen. Ik kijk echt op naar Ostap Ivanovich Maïtchyk, hij is een echt voorbeeld. Hij is in staat om de verschillende initiatieven van jonge muzikanten te ondersteunen, interesse te tonen in het muzikale leven van de stad en kansen te bieden aan jonge docenten en muzikanten - kortom, hij doet alles om ervoor te zorgen dat jazzmuzikanten zich thuis voelen in Lviv.

Ik heb hem meer dan eens zien discuteren met mensen tijdens concerten en evenementen voor jongeren. Het is zeker dankzij deze gesprekken dat hij begrijpt hoe hij hen kan aanmoedigen om nieuwe muziek te creëren.

A. Arnautov, D. Adu, Y. Kazmirchuk © Yuriy Gryaznov

Ik had al lang niet meer met zoveel plezier op mijn instrument gespeeld. Elke dag op de academie musiceerde ik alsof het de laatste dag van mijn leven was. Het was ook interessant om te zien hoe de studenten en docenten naar me keken, zich afvroegen wie ik was, waar ik vandaan kwam en wat ik daar deed. Natuurlijk herkenden een aantal van hen mij, kwamen naar me toe om te praten en stelden me verschillende vragen over trompettechniek en improvisatie. Ik deelde graag mijn kennis en ervaring en gaf zelfs een paar lessen aan trompettisten en trombonisten.

Ik herinner me ook dat ik Yourii Hriaznov tegenkwam in de club, die volgens mij een van de beste concertfotografen en videografen in heel Oekraïne is. Ik was erg blij hem te zien. Als ik hem tijdens een concert zie, weet ik van tevoren dat de foto's prachtig zullen zijn.

T. Kushniruk, D. Zuev, L Putkun, D. Adu, Y. Kazmirchuk © Yuriy Gryaznov

Jazz in de schuilkelder

Begin april werd de LV Cafe Jazz Club omgetoverd tot een verbazingwekkend cultureel centrum. Elke dag was gevuld met een verrassende diversiteit aan muziek. Er waren jamsessies en verschillende muzikale ensembles: het Konstantin Goryachiy New Organ Trio, Taras Kushniruk, Yakiv Tsvietinskyi, Leonid Petkoun, Yaroslav Kazmirtchouk, Serhii Fedortchouk, Andrew Arnautov, etc., elk met hun eigen stijl.

Serhii en Olha hadden een interessant nieuw project opgezet genaamd "Jazz in the Bomb Shelter". Ze nodigden de artiest KRUTЬ (Marina Krut), een beroemde Oekraïense bandura speelster, zangeres en componiste, uit om deel te nemen. Het doel van deze culturele evenementen was om de aandacht van de internationale gemeenschap te vestigen op de oorlog in Oekraïne en om geld in te zamelen voor de strijdkrachten door middel van donaties die werden gedaan toen de concerten in real time werden uitgezonden op het internet. We stelden een heel programma samen met stukken van Marina Krut, pasten haar liederen aan ons spel aan en wisselden haar werken af met improvisatiemomenten. En het eindresultaat was, nou ja, nogal interessant.

Maryna Krut © Yuriy Gryaznov

Onbruikbaar

"ONBRUIKBAAR" is een groot project van Ihor Zakous: een symfonisch gedicht uitgevoerd met het Academisch Symfonieorkest van de Nationale Filharmonie van Lviv. Het gedicht bestaat uit verzen van Oekraïense dichters, geschreven tijdens de eerste maand van de oorlog tussen Oekraïne en rusland (de hoofdletter is weggelaten om trouw te blijven aan de oorspronkelijke tekst). Sinds het begin van de russische agressie is het in Oekraïne gebruikelijk om de hoofdletter weg te laten uit bepaalde eigennamen, waaronder "Rusland" - NVDR).


Oekraïense jazz

Eind april belden Mykola Kisteniov en Pavlo Ilnytskyi me om een programma samen te stellen, 'Ukrainian Jazz', en ze nodigden me uit om een arrangement te schrijven voor een aantal bekende Oekraïense stukken en Amerikaanse standards, die Pavlo dan in het Oekraïens zou zingen.

Ik ging aan de slag en we ontmoetten elkaar weer tijdens een repetitie. Er werd ook besloten om een album op te nemen. We vonden dat we deze culturele opbloei in Oekraïne moesten ondersteunen en een kleine tournee door West-Oekraïne moesten maken om het moreel van de mensen op te krikken door Oekraïense liedjes te spelen.


Terug naar Kiev, het Reinhold Glier Kyiv Institute of Music

Tegen juni begonnen de muzikanten geleidelijk naar huis terug te keren, naar verschillende delen van Oekraïne, en begin juli besloot ook ik dat het tijd was om terug te keren naar Kiev. De situatie daar was ingewikkelder dan in Lviv. De gespannen sfeer was duidelijk niet bevorderlijk voor het houden van een groot aantal culturele evenementen, zoals het geval was in Lviv, omdat de inwoners van de hoofdstad meestal thuis bleven en het nieuws lazen door op hun scherm door de feeds van de sociale netwerken te scrollen. Maar beetje bij beetje begonnen er hier en daar een paar culturele evenementen op te duiken.

In juli werden de toelatingsexamens voor het Reinhold Glier Kyiv Institute of Music gehouden en in september schakelden we weer over op een hybride vorm van lesgeven. Het hele docententeam begreep dat ze de studenten moesten aanmoedigen om te werken en hen moesten helpen om over de morele depressie heen te komen die ze kregen sinds hun land was getroffen door de russische invasie. We waren eindelijk in staat om face-to-face cursussen te geven, omdat de eerste paar maanden van de oorlog afstandsonderwijs erg moeilijk hadden gemaakt, en bovendien hadden de meeste studenten niet de mogelijkheid om op afstand te studeren.

We hadden het gevoel dat ze het samen muziek maken hadden gemist. Zelfs als er maar vijf of zes mensen naar de orkestklas kwamen, was iedereen blij om er te zijn, om samen te spelen en om iets nieuws te proberen. De ogen van de leerlingen lichtten op als ze over de drempel van de deur van het repetitielokaal stapten. En ook ik, met hen, zou gedurende tweeënhalf uur, soms drie uur, alle verschrikkingen vergeten die ons land overkwamen. Alleen de waarschuwing voor een luchtaanval bracht ons terug naar de realiteit. De Oekraïners begonnen zich aan te passen aan de omstandigheden waarin ze moesten leven. De muzikanten lieten zich niet uit het veld slaan.


Concerten in het buitenland

Ik had nog nooit zoveel gereisd als sinds het begin van de oorlog en het was een heel vreemd gevoel. Toen ik mijn land van herkomst, ondergedompeld in oorlog, verliet om het vreedzame dagelijkse leven van de buurlanden te ontdekken, kreeg ik voortdurend de indruk dat ik me in een surrealistische wereld bevond. In het buitenland voelde ik meer dan ooit de behoefte om over de Oekraïense cultuur te praten, om de aandacht van de wereld te vestigen op wat er thuis gebeurde. Elk van mijn concerten in het buitenland begon met het Oekraïense volkslied.

De eerste keer dat ik met mijn kwintet in het buitenland speelde, was als onderdeel van een artistieke residentie in de Slowaakse stad Trnava, waarvoor festivalorganisator Olha Bekenstein ons had uitgenodigd. Het was niet eenvoudig om voor alle leden toestemming te krijgen om het land te verlaten en naar Trnava te gaan. We hebben bijna 36 uur gereden, de ongelukjes onderweg niet meegerekend: de eerste bus die we vanuit Kiev namen ging kapot in Lviv. Maar uiteindelijk ging alles fantastisch goed, en een groot deel van het publiek bestond uit Oekraïners die erg blij waren om ons te zien en te horen. Na de concerten kwamen veel mensen ons bedanken voor de muziek en de steun die we hen gaven.


Festival of New Trumpet Music

Ongeveer een jaar eerder had ik een e-mail ontvangen van één van de meest eminente improvisatietrompettisten van onze tijd, Dave Douglas. Hij schreef dat hij mijn album ‘Sunlight Above The Sky’ had beluiterd en er erg van genoten had, en dat hij me graag een keer wilde zien spelen op het Festival of New Trumpet (FONT). Dave is een van de stichters van dit festival, dat nu al meer dan twintig jaar bestaat. Ik heb zijn aanbod meteen aangenomen. In augustus 2022 schreef hij me opnieuw om me te vertellen dat het festival de afgelopen drie jaar online was gehouden vanwege covid en dat hij drie Oekraïense trompettisten (Dmitry Bondarev, Yakiv Tsvietinskyi en mijzelf) wilde uitnodigen om een concert te geven dat in real time werd uitgezonden. Op deze manier hoopte Dave de aandacht van de Amerikaanse samenleving te vestigen op de oorlog in Oekraïne.


European Jazz Conference

Iets later namen we deel aan de European Jazz Conference in Sofia dankzij Mariana Bondarenko, hoofd van de muziekafdeling van het Oekraïense Instituut. We werden begeleid door Dmytro Avksentiev (Koloah), een beroemde Oekraïense producer en electro-artiest met wie we twee jaar eerder hadden samengewerkt. Ons concert was onderdeel van een conferentie en de enorme zaal zat bomvol. Zonder twijfel opende dit concert nieuwe deuren voor mij in het buitenland.

Musici met Mariana Bondarenko © private collectie

Het SVITANOK Festival on Noorwegen

In november 2022 vroeg Olha Bekenstein me om een concert te geven in Noorwegen met de grote Noorse musicus Bugge Wesseltoft, op het SVITANOK festival (Aube). Het aanbod was zowel onverwacht als verheugend, vooral toen ik hoorde dat Bugge zelf op het idee was gekomen om mij uit te nodigen. Ik kwam er later achter dat hij tien jaar eerder een concert had gegeven in Oekraïne, dat hij me toen had gehoord tijdens een jamsessie in de Barman Diktat club en dat hij sinds die avond wilde dat we samen zouden spelen.

Op het SVITANOK festival waren ook zangeres Olessia Zdorovetska, producer en drummer Stanislav Ivachtchenko (si_process) en de Kievse producer, filmcomponiste en zangeres Maryana Klochko. Het eerste concert vond plaats in Oslo in de club underground Bla, daarna in Bergen in de club Bergenkjott. Voor dit tweede concert moesten Olessia Zdorovetska en ik spelen met muzikanten uit de stad Bergen. Het was mijn eerste volledig geïmproviseerde concert, zonder voorafgaande bespreking of repetitie. We kwamen gewoon bij elkaar voor soundchecks, leerden elkaar kennen en nadat iedereen zijn instrument had getest, vroeg ik of we iets zouden afspreken en een paar stukken zouden kiezen om samen te spelen.

De contrabassist van de band antwoordde: "Wat heeft het voor zin? Het komt allemaal goed, ik weet het zeker.” De drummer voegde eraan toe: "Ik doe live al tien jaar niets anders dan improviseren.” Ik was op zijn zachtst uitgedrukt verrast, maar ik sta altijd open voor nieuwe ervaringen. En tot mijn grote verrassing heb ik er echt van genoten. De muzikanten waren erg getalenteerd, ze luisterden naar elkaar en reageerden erg goed.


San Jose Winter Jazz Festival: Tegenwicht voor Oekraïne

Het was een ongelooflijke reis en serie concerten. Die winter had het team van het San Jose Jazz Festival besloten om deel te nemen aan het Am I Jazz? festival, opgericht en geleid door Olha Bekenstein, om de Oekraïense cultuur te promoten en te ondersteunen en om evenementen in Oekraïne onder de aandacht te brengen. Naast de muzikanten werd ook choreografe en improvisatiedanseres Alina Sokoulska uitgenodigd om deel te nemen aan verschillende projecten. Oekraïense muzikanten waren onder andere Jakiv Tsvietinskyi, Borys Mohylevskyi, Ihor Ossypov, Olessia Zdorovetska en Vadym Nesselovskyi.

Ik reisde met de trein van Kiev naar Warschau met Borys Mohylevskyi. Daarna vlogen we twintig uur, inclusief drie tussenlandingen, naar San Francisco, voordat we naar San José reden. Borys en ik gaven drie concerten als onderdeel van het festival, twee met het Marcus Shelby Orchestra, een met het Marcus Shelby Trio, en we ontmoetten Ambrose Akinmusire, een ontmoeting die ons zeer inspireerde. De reis was ook gedenkwaardig door de uitwisselingen die we hadden met Amerikanen die gevoelig waren voor wat hier gebeurde.

Velen van hen begonnen het gesprek met de vraag: "Is het daar dezelfde oorlog als die we hier op tv zien?” We moesten hen vertellen over de nieuwe realiteit waarin we leefden, wat we elke dag zagen en meemaakten. Velen van hen waren geschokt. Opnieuw voelde ik dat het niet alleen onze missie was om de Oekraïense cultuur te populariseren, maar ook om met alle mogelijke middelen te praten over het belang van steun aan Oekraïne.

Tijdens de eerste oorlogsmaanden realiseerde ik me dat ik me nuttig kon maken in een magazijn of het verkeer kon regelen aan een zebrapad. In feite weet ik hoe ik veel dingen moet doen, wanneer dat nodig is. Maar in de eerste plaats ben ik muzikant en muziek maken is wat ik het beste kan.

Ik geloof dat het behouden en promoten van cultuur essentieel is voor de ontwikkeling van onze natie en onze samenleving. Door trompet te spelen kan ik donaties inzamelen en onze cultuur aan de wereld introduceren. Dit is mijn rol, mijn manier om mezelf nuttig te maken.

Interview © Kateryna Ziabliuk (Meloport, 15.12.2023) (vrije vertaling: Jos Demol)  -  foto’s © Serhiy Sarakhanov/Yuriy Gryaznov

Een samenwerking Meloport / Citizen Jazz / Donos Kulturalny / Jazz’halo