Brave New Maria: een hommage aan Maria Nys

JazzLab Series treedt met de tournee die vanaf eind maart uitrolt buiten de traditioneel bewandelde paden. Behalve een solo-optreden van contrabassist Nathan Wouters is er nl. ook ‘Brave New Maria’, een gezamenlijke creatie van Sylvie De Pauw, Kristien Hemmerechts en Bart Maris. De trompettist verstrekt toelichting over de genese van dit project.

Hoe zijn jullie ertoe gekomen om net rond de figuur van Maria Nys een project te creëren?

Bart Maris: ‘Dat idee komt van sopraan Sylvie De Pauw met wie ik al 4 à 5 jaren samenwerk. Immers het instrument dat ik bespeel, de trompet, leent zich uitstekend om ook in de hogere registers te gaan, we kunnen dus samen op toon en textuur werken, iets waar we al een tijd mee bezig zijn. Sylvie, lid van het Collegium Vocale Gent, kreeg het aanbod van Stad Eeklo om iets te doen rond een vrouw die een link heeft met Eeklo. Zij kwam met het idee van Maria Nys, een markante vrouw, maar een  naam die de meeste mensen absoluut niets zegt. Nochtans was zij de echtgenote van Aldous Huxley, auteur van het toch wel wereldberoemde boek ‘Brave New World’.
Maria Nys was weliswaar niet van Eeklo afkomstig, maar zij is er wel naar school geweest, bij de nonnen aan het Institut Notre Dame Aux Epines. En laat dat nu net de onderwijsinstelling zijn waar Sylvie school heeft gelopen. Tussen haakjes: er was nog een andere mogelijkheid voor een project rond een vrouw met een link naar Eeklo: de vrouw van een bakker in die stad was een van de lieven van Brel en heeft model gestaan voor ‘Marieke’, maar dit terzijde.’

Zoals je zelf aangeeft – en ik bij mezelf ook merk – is Maria Nys een nobele onbekende.

Bart Maris: ‘Er is ooit een boek aan haar gewijd, waarvoor men zich heeft gebaseerd op de briefwisseling tussen Maria – die na haar huwelijk in Amerika is gaan wonen – en haar familie in België. Sylvie is die brieven, die worden bewaard in de Koninklijke Bibliotheek Albertina in Brussel, gaan inkijken. Het zijn er letterlijk duizenden – ze schreef haar zussen 2 à 3 brieven per week - en ze bevatten een schat aan informatie.
Je moet weten: Huxley was zo goed al blind want zag slechts met één oog en dan nog slechts voor 40%, en Maria was waarlijk zijn rechterhand want steun en toeverlaat bij verplaatsingen, voor het uittypen van zijn boeken, voor communicatie… Zij was het enige contactpunt van Huxley en kwam in die hoedanigheid in nauw contact met figuren als Chaplin, Garbo, Strawinsky (die een stuk voor de Huxleys heeft gecomponeerd).
Acht jaar voor Huxley is zij aan borstkanker overleden, maar vanop haar sterfbed heeft zij nog een huwelijk geregeld met een Amerikaanse opdat de schrijver niet alleen zou komen te staan. Cynisch genoeg heeft deze “Laura” vervolgens de geschiedenis herschreven en de rol die Maria in het leven van Huxley heeft gespeeld volledig gewist. Ze begon zelfs rechten te claimen op boeken die hij al had uitgegeven toen zijzelf nog een kind was. Kortom een kwalijke nasleep.’

In welke fase hebben jullie dan Kristien Hemmerechts aangesproken?

Bart Maris: ‘Die bewaarde briefwisseling vormt zo’n rijke bron van informatie dat Sylvie en ik met zijn tweeën dat verhaal niet meer konden vertellen. We dachten een actrice te betrekken, maar dat impliceerde een tekst en Sylvie, die al een tijd samenwerkt met Kristien Hemmerechts, heeft toen die piste gesuggereerd. Kristien, ook professor Engelse literatuur, bleek veel interesse te hebben voor de figuur van Maria Nys, temeer omdat die via Huxley ook connecties had met de zgn. Bloomsbury Group waar o.a. Virginia Woolf deel van uitmaakte. Kristien heeft een biografie over en romans van Aldous Huxley gelezen èn de brievenverzameling en heeft daarop beslist dat zij de tekst die zij voor ons stuk zou schrijven ook zèlf wou brengen.
Terzijde: toen zij vernamen dat Kristien Hemmerechts bij de creatie was betrokken, hebben de nonnen van de school in Eeklo afgezien van elke medewerking…’ 

Hoe moeilijk was het, muziek schrijven voor zo’n project?

Bart Maris: ‘Er was bestaand materiaal waarvan Sylvie en ik dachten dat het bij een bepaalde tekst kon passen èn we hebben nieuwe muziek gecreëerd doorweven met klassieke en  jazz-elementen, specifiek voor bepaalde passages. Want er zijn in die correspondentie zinnen die echt beklijven. Zo leest Kristien een brief van Maria aan haar zus net voor WO II waarin zij schrijft “Je suis bien triste” en de vraag stelt waarom de familie niet eveneens naar Amerika komt, waarom zij per se in Europa blijft terwijl in Polen al oorlog woedt. “Waarom willen jullie, zoals de joden, blijven, tot jullie gedeporteerd worden?”
Maria zelf, afkomstig uit een vermogende familie werkzaam in de lakenindustrie, werd net voor het uitbreken van WO I door haar ouders in veiligheid gebracht: ze werd naar Engeland gestuurd om er te werken als kamermeisje en zo uit de handen van soldaten te blijven. Maria had in WO II dezelfde bezorgdheid naar haar zussen. In die zin is het ook een verhaal van migratie – een verhaal van alle tijden - en bijgevolg zeer actueel. De voorstelling is dus meteen een mooie spiegel van wat er momenteel gaande is.’

Hoe is de voorstelling concreet opgebouwd?

Bart Maris: ‘De leidraad is een brief aan Maria Nys die Kristien heeft geschreven en voorleest. Daartussen zijn er muzikale intermezzo’s, maar die zijn aan dat verhaal opgehangen. Dit is echt een voorstelling met ons 3, mocht het de indruk wekken dat “Kristien Hemmerechts een begeleidende tekst heeft geschreven”. Terwijl ‘Brave New Maria’ evenzeer – of juister: veeleer - teksttheater met muziek is als een muziekvoorstelling. We hebben intussen al een aantal try-outs achter de rug om na te gaan of het verhaal wel over komt, waarbij het publiek om commentaar werd gevraagd: wat is er onduidelijk, waar blijft men op zijn honger zitten, welke extra informatie is er nodig?’

Er wordt ook een opname uitgebracht op cd?

Bart Maris: ‘Net omdat het publiek een hele berg informatie en indrukken te verwerken krijgt, hebben we inderdaad gezorgd voor de mogelijkheid van een herhaalde beluistering: het stuk wordt in aangepaste versie - lees: in de vorm van een mini-luisterspel – vastgelegd. We gaan daartoe gedurende een gans weekend de studio in, zodat de cd klaar is tegen de eerste èchte voorstelling, de grote première in Kortrijk.’

Vanaf 29 maart 2017 (première in Muziekcentrum Track, Kortrijk) op diverse podia in Vlaanderen. Concertdata: www.jazzlabseries.be

Tekst © Paul Godderis   -  Foto’s © Patrick Van Vlerken

Tourdata:

29/03 (20u00): Muziekcentrum Track, Kortrijk
30/03 (20u00): Kapel PC, Eeklo
07/04 (20u15): CC de Meent, Alsemberg
16/04 (17u00): KAAP/Vrijstaat O., Oostende
20/04 (20u30): NONA, Mechelen
21/04 (20u00): Rataplan, Antwerpen
25/04 (20u15): Handelsbeurs, Gent