Seppe Gebruers: solodebuut ‘Playing With Standards’ en doctoraat ‘Playing With…’

© Omar Gebruers

Het is eens wat anders, een solodebuut gekoppeld aan een doctoraatsonderzoek en nog wel met twee piano’s die een kwarttoon uit elkaar gestemd zijn. Uitvoerder en initiatiefnemer van dit alles is Seppe Gebruers die zijn naam vestigde door onder meer zijn activiteiten bij Ifa Y Xango, Bambi Pang Pang en Antiduo met Erik Vermeulen. Nu al een van de belangrijkste en meest interessante releases van 2023.

Het werd een totaalprogramma in de Minardschouwburg (Gent) op 18 november 2022 met ‘s namiddags een conferentie omtrent zijn doctoraat en ’s avonds een dubbelconcert met Gebruers en enfant terrible Charlemagne Palestine achter 4 microtonale vleugels voorafgegaan door twee solo's van Chris Rainier en Audrey Lauro die meteen haar nieuwe cd kwam voorstellen.

met Charlemagne Palestine

Het doctoraat

Om de namiddag wetenschappelijk in te kleden, werden voor de gelegenheid enkele notoire gasten uitgenodigd zoals Michaël Borremans, Chris Rainier en Maya Verlaak die thema’s als partituur en improvisatie, microtonaliteit en simulacra nader belichtten en uitdiepten vanuit diverse invalshoeken.

© Benoît Van Maele

Michaël Borremans sprak over de rol van het onderbewuste bij zijn creatief werk. Belangrijke componenten zijn dissonanten, het reageren op impulsen en het hele denkproces dat aan het finale kunstwerk voorafgaat. De kunstenaar als “predator”.


De Zuid-Afrikaanse/Australische componist/performer/onderzoeker Chris Rainier is gefascineerd door het werk van Harry Partch en behaalde een doctoraat hierrond in Londen. In Gent had hij het over microtonaliteit en bracht hij naar het voorbeeld van Partch zijn zelfgebouwde driesnarige gitaar mee. Een heel aparte luisterervaring.

© Patrick Van Vlerken

Componiste Maya Verlaak is op haar beurt eveneens performer en onderzoeker. Ze richtte de focus op haar compositie ‘All English Music Is Greensleeves’, gebaseerd op de Engelse traditional ‘Greensleeves’, aan de hand waarvan zij begrippen als improvisatie, concept en beperking van vrijheid onderzoekt.



‘Playing with…’

We lichten een aantal ideeën uit de enorme bagage van Gebruers zelf.

Interactie staat centraal in zijn werk. Dat kan zowel met het publiek zijn als met kunstgeschiedenis, instrumenten, de onmiddellijke omgeving of met zichzelf. Geen eenrichtingsverkeer dus, vandaar de titel ‘Playing with…’.

© Benoît Van Maele

Bij ‘Playing with standards’ is het potentieel onbeperkt maar op een andere manier. Om te beginnen is er al het feit van de twee piano’s. Bespeelt de componist beide instrumenten of spelen zij met hem? De pianist raakt een toets aan maar de geproduceerde klank wordt beïnvloed door allerlei externe factoren waar hij geen vat op heeft.

En dan zijn er nog de kwarttonen. Een wereld die verschilt van Bach zijn ‘Das wohltemperierte Klavier’ waarin hij bepaalde dat er twaalf gelijke halve tonen (semitones) in een octaaf vervat zitten (althans voor de klassieke Europese traditie). Voeg daar een kwarttoon aan toe en datzelfde octaaf wordt plots onderverdeeld in vierentwintig gelijke intervallen. Het harmonisch palet wordt zo enorm uitgebreid en de perspectieven vergroot. Om dit te bereiken speelt Gebruers met twee piano’s die een kwarttoon uit elkaar gestemd zijn.

© Benoît Van Maele

Naast het principe van de kwarttonen is er een tweede basiscomponent waarrond Gebruers werkt: de standards die zich als een dubbele helix bewegen. Er is het overbekende element dat de leidraad vormt, maar die bekendheid biedt tegelijkertijd een houvast om andere vrijheden op te zoeken. De luxe van een beperking die de deur openzet naar een wereld van mogelijkheden voor melodie en harmonie. Het zijn net deze twee laatste factoren waar Gebruers de focus op legt en die hij aanwendt om de luisteraar te leiden en misleiden. In tegenstelling tot de traditionele uitvoerderspraktijk, speelt Gebruers met flarden die in zijn herinnering opduiken. Op die manier biedt het vergeten een ruimte voor creativiteit. Het concept van begin en einde en van origineel idee en eindresultaat vervaagt. Ook de toehoorder componeert in zekere zin door de gegeven klanken samen te brengen in zijn of haar eigen verhaal. Niets is nog duidelijk afgebakend waardoor alles een kopie is zonder origineel. Vandaar het thema simulacra dat Gebruers graag citeert in deze context. Eenzelfde opname, bijvoorbeeld, is bij elke luisterervaring anders en zo een nieuw origineel. Variatie als axioma van herhaling.

© Benoît Van Maele

“Mijn intentie met dit eerder groot werk is om de schoonheid van verscheiden stemmingen te tonen en het idee dat valsheid niet bestaat. De stemming die wij in het westen “juist” noemen heeft niets met natuurlijke boventonen te maken maar met gewoonte. Deze gewoonte wordt dus in vraag gesteld. Is dat niet de noodzaak van kunst ?  Het is zelfs zo dat hoe kleiner een interval wordt hoe dichter het bij de stem komt. Onze spraak zit er vol mee.”



‘Playing with standards 1, 2 & 3’

BANDCAMP

Het gaat om een driedubbele cd (uitvouwbare digipack) uitgebracht bij el NEGOCITO Records in samenwerking met Troika vzw. Gebruers bespeelt twee modellen van piano’s gestemd met een kwarttoon verschil van elkaar: een Rönisch uit 1900 en een Schiedmayer uit 1868. De opnames hadden plaats in het Mechelse kunstencentrum nona.

De vierenveertig stukken hier bespreken heeft geen zin. Elkeen zal zijn of haar ontdekkingen doen en vraagtekens plaatsen. Gebruers is wel telkens de verbindende schakel tussen beide piano’s en de noten die soms heel ver uit elkaar weerklinken. Veel ruimte en ingebouwde stiltes dus. Het principe van deconstructie en heropbouw in slow motion wordt tot het extreme toegepast. Zelden weerklonk de stelregel van minder is meer zo duidelijk. Het wordt ook evident dat er een reden is waarom bepaalde nummers uitgroeiden tot standards en elke benadering “overleven”. Luister maar naar de versie van ‘La Vie en Rose’ en de manier waarop deze gekoppeld wordt aan ‘Just A Gigolo’. Een krachttoer die herhaald wordt met ‘Bye Bye Blackbird’ en ‘The Folks Who Live On The Hill’.

Eens de wetmatigheden doorgrond van dit muzikaal ecosysteem is luisterplezier gegarandeerd. Laat je vooral niet afschrikken door de hele theorie rond dit werk. Dit is ook toegankelijk voor wie fan is van Arvo Pärt en Satie zijn ‘Gymnopédies’.

Noteer alvast dat na de zomer een vinylversie verschijnt met de nodige verrassingen.


Extra luistertip

‘Le Matin Des Ombres’ (PeeWee!), de nieuwste cd van de Franse drummer Simon Goubert waarvoor hij de inspiratie haalde bij drie composities van Ivan Wyshnegradsky die begin vorig eeuw een heel aparte methodiek ontwikkelde, gekenmerkt door een eigenwijs gebruik van micro-intervallen/kwarttonen.

En natuurlijk is het de ideale gelegenheid om nog eens ‘The Room: Time & Space’ boven te halen waar Gebruers in gezelschap van contrabassist Hugo Antunes en drummer Paul Lovens reeds een voorsmaakje gaf van wat zou volgen. Hij bespeelt hier trouwens ook twee grand piano’s die elk een kwarttoon apart gestemd zijn.

© Georges Tonla Briquet  -  foto's © Geert Vandepoele / Benoît Van Maele / Patrick Van Vlerken

www.playingwithstandards.com



© Benoît Van Maele


Release tour 2023 :

20.1, HA Concerts Gent
26.1, Rataplan Antwerpen
28.1, KC Nona Mechelen