RIP Mátyás Szandai

© Pascal Champlon

1 juli 1977 – 28 augustus 2023

Mátyás Szandai werd op 1 juli 1977 in Balassagyarmat (Hongarije) geboren. Hij volgde de cursus klassieke contrabas bij Gergely Járdányi aan de Ferenc Liszt Academy of Music, waar hij in 2004 afstudeerde. Daarna volgde hij klassieke compositie bij Jean-Michel Bardez aan het Conservatoire Hector Berlioz in Parijs en jazzharmonie bij Emil Spányi aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris. Sinds september 2017 studeerde hij aan de Haute Ecole de Musique de Lausanne in het masterprogramma.

Sinds zijn 16e speelt hij in verschillende jazzbands en de afgelopen vijftien jaar heeft hij met bijna alle bekende namen uit de Hongaarse jazzscene gewerkt. Hij is uitgegroeid tot een van de meest gevraagde bassisten in het genre.

Hij maakte deel uit van het Csaba Czirják Quartet, Csaba Tűzkő Septet, en de Elemér Balázs Group (twee albums op BMC: ‘Around The World’ (2002) en ‘Our Worlds Beyond’ (featuring Charlie Mariano, 2003). In 1996 kwam hij bij het Mihály Dresch Quartet (4 cd’s voor BMC: ‘Quiet As It Is’ (2001), ‘Hungarian Bebop’ (met Archie Shepp, 2002), ‘Straight Music’ (2004), en ‘Árgyélus’ (2007)). Hij is eveneens te horen bij het Kristóf Bacsó Quartet, Viktor Tóth Trio, Dániel Szabó Trio, Kálmán Oláh Sextet en András Dés Trio.

Naast met het kruim van de Hongaarse jazz, werkte hij ook met internationale sterren als Chris Potter, Archie Shepp, David Murray, Herbie Mann, Chico Freeman, Rosario Giuliani, Charlie Mariano, Hamid Drake, William Parker, Rob Brown, Kurt Rosenwinkel, Gerard Presencer, Chris Potter, Flavio Boltro, Zbigniew Namislowski, Perico Sambeat, Didier Ithursarry en Ichirō Onoe.

Jazz!Brugge 2010: Hamid Drake, Mátyás Szandai en Viktor Toth © Jos Demol

Met verschillende bezettingen toerde hij door Amerika, India en trad hij op in bijna elk land in Europa, waaronder het London Jazz Festival, het Jazz!Brugge Festival en verschillende Franse festivals en clubs (Jazzébre, Amiens Jazz Festival, Cité de la Musique, New Morning etc.). Hij maakte een gastoptreden met het Dániel Szabó Trio in het Kimmel Center in Philadelphia in 2008, op uitnodiging van Danilo Perez.

Hij voelt zich thuis in bijna alle takken van de jazz en heeft naast het Mihály Dresch Quartet vaak gespeeld in groepen die sterk aanleunen bij folkmuziektradities (Kálmán Balogh, Peter Rachev), maar ook meegewerkt aan producties met een eigentijds geluid, zoals Gábor Gadós album ‘Byzantinum’ (2008). Met violist Mathias Lévy en cimbalomspeler Miklós Lukács creëerde hij ‘Bartók Impressions’ (2018), improvisaties op volksliederen verzameld door Bela Bartók.

In de jaarlijkse poll van Gramofon, het belangrijkste jazztijdschrift in Hongarije, wonnen platen waaraan hij meewerkte twee keer de prijs voor jazzalbum van het jaar: ‘Mihály Dresch Quartet - Straight Music’ (2004), ‘Viktor Tóth - Climbing With Mountains’ (met Hamid Drake, 2007). Zijn spel is ook te horen op het album ‘Frictions’ opgenomen door het Dániel Szabó Trio, met Kurt Rosenwinkel (Warner Jazz, 2007).

Hij woonde al geruime tijd in Frankrijk, en werkte er in de Parijse scene aan de zijde van pianisten Paul Lay en Leïla Olivesi, fluitiste Naïssam Jalal en cellist Mathias Lévy.

In de jazz was hij volgens Tom Lord betrokken bij 34 opnamesessies tussen 1997 en 2019, het meest recent met Thomas Grimmonprez (‘Big Wheel’).

In 2018 verscheen op het BMC (Budapest Music Center) label zijn eerste solo album ‘SĀDHANA’. De titel van de plaat betekent letterlijk genomen: sa = oneindig, dha = mediteren, na = ontkenning, dood. Met andere woorden, "in meditatie sterft het ego”. Dit klinkt dramatisch, maar deze uitdrukking uit het Sanskriet betekent niet meer dan dat welke actie we ook uitvoeren, of we nu de mis vieren of de aarde schoffelen, als we het doen met een spirituele neiging, het ons dichter bij ons doel zal brengen, wat uiteindelijk is om thuis te zijn in onszelf...

Hij onderzoekt vooral zichzelf. Als contrabassist staat hij door zijn instrument al lang met beide benen op de grond, en die groove gerichtheid is ook op deze cd terug te horen. Net als het feit dat hij in zijn carrière tot nu toe, om het zo maar eens te zeggen, de basis heeft gelegd voor een groot aantal gevarieerde eersteklas muzikale constructies, en Mátyás Szandai zelf is natuurlijk ook doordrenkt van deze invloeden.

De musici op dit juweeltje:

Mátyás Szandai – contrabas
Nelson Veras – gitaar
Ricardo Izquierdo – tenorsax
Fabrice Moreau – drums

De musici die op het bloedmooie openingsnummer ‟Le Frontalier” meespelen:

Frederik Camacho – viool
Valentin Chiapello – altviool
Lucie Gockel - cello
Artur Tanguy – fluit
Alexis Bazelaire – hobo
Paul Marsigny – klarinet
Mátyás Szandai – dirigent

Alle composities zijn van Mátyás Szandai, met uitzondering van “Cassiopeia” (van Tom McClung) en “Background Music” van Warne Marsh.

Bronnen: BMC (Emese Szász) en Wikipedia

_________________________________________________________

Met dank aan citizenjazz.com kunnen wij volgende reacties brengen :

MÁTYÁS SZANDAI was lid van het trio van Paul Lay (met Donald Kontomanou op drums), die het eerste in memoriam schreef. Hij nam ook op voor het Budapest Music Center label, waarvan artistiek leider Tamás Bognár een tweede eerbetoon schreef.

"Mátyás Szandai is een uniek muzikant met wie ik het geluk heb gehad om meer dan tien jaar samen te spelen, en vooral de afgelopen drie jaar. En in het bijzonder de laatste paar maanden. Met hem en Donald Kontomanou zijn we deze zomer met z'n drieën weer veel op pad geweest, tot de laatste paar dagen.

Archie Shepp, François Jeanneau, Yohann Loustalot, Emil Spányi, Uri Caine, Hugues Maillot, Fabrice Moreau en zoveel andere bevriende muzikanten hebben zich niet vergist door hem aan boord te nemen.

Je komt zelden in je leven een muzikant met zo'n kwaliteit tegen. Mátyás kon alles spelen, en hij speelde alles uitstekend, nauwkeurig en op het juiste moment. Toegewijd aan elke noot, was zijn obsessie om het collectief te dienen, om te dienen waar de muziek om vroeg. Uitzonderlijk nederig, stimuleerde zijn twijfel zijn creativiteit en nam hij reuzenstappen voorwaarts.

Hij bleef dagelijks met de grootste discipline op zijn instrument werken (Bach Suites, standards, hedendaagse muziek, stukken met geavanceerde polyritmiek met onthutsend gemak) met vreugde, humor, ernst en inventiviteit.

Dat is wat ik vooral aan hem bewonderde: zijn nauwgezetheid en regelmaat in het werken op zijn instrument, zijn geduld en oplettendheid. Hij bleef nieuwsgierig en gepassioneerd over alle soorten muziek. Een immens muzikant en vriend heeft ons verlaten.

Mátyás, ik zal de menselijke en muzikale bijdrage die je hebt geleverd nooit vergeten.

Mijn dierbaarste gedachten zijn bij Anna en Rosie.”

Paul Lay, pianist

"De vroegtijdige dood van Mátyás Szandai heeft een groot verlies veroorzaakt in de wereld van de Hongaarse en Europese jazz. De 46-jarige bassist was een ware meester op zijn instrument, zoals blijkt uit het feit dat hij meespeelde op 23 BMC albums, waarmee hij op het podium stond met de meest vooraanstaande muzikanten van het label.

Onze professionele relatie en vriendschap begonnen in 2001, toen we Mátyás' spel voor het eerst waardeerden op Gábor Gadó's album “Homeward”. Onvergetelijke producties volgden, met de grootste namen uit de Hongaarse jazz en internationale sterren. Deze zeer indrukwekkende lijst is verre van volledig: Elemér Balázs Group, Mihály Dresch Quartet, Viktor Tóth's Trio en Quartet, Kristóf Bacsó Quartet, Dániel Szabó Trio, de bands van Kálmán Oláh en Miklós Lukács; en artiesten uit de internationale scene zoals Archie Shepp, Charlie Mariano, Chris Potter, Hamid Drake, Perico Sambeat, Christophe Monniot, Manu Codjia, Michael Schiefel, Mathias Lévy of Nelson Veras.

Mátyás heeft ook bijgedragen aan talloze andere grote albums, uitgebracht door verschillende labels, en heeft opgetreden met iconen als David Murray, Pat Metheny, Herbie Mann, Chico Freeman, Rosario Giuliani, William Parker, Kurt Rosenwinkel, Gerard Presencer, Flavio Boltro, Zbigniew Namysłowski en, in het laatste decennium, tijdens zijn verblijf in Frankrijk, Michel Portal, Daniel Humair, François Jeanneau, Paul Lay en Naïssam Jalal.

Een paar jaar geleden verliet Mátyás Parijs en verhuisde hij naar de Franse oevers van het Meer van Genève, waar hij speelde met zijn oude muzikale vriend Emil Spányi en zijn onderwijsprojecten ontwikkelde. Het was daar, aan de Haute École de Musique de Lausanne, dat hij een master in lesgeven behaalde na een master in performance. "Hij had het pedagogische in zijn genen en gaf met veel gevoel les. In Parijs accepteerde hij alleen een kleine post aan het conservatorium om leservaring op te doen," zegt Csaba Palotai, een gitarist die in de Franse hoofdstad woont. "Hij bezocht me vaak in de laatste periode, en we praatten de hele nacht over de muziek van Schönberg of Bach. Hij wilde ook klassieke contrabas spelen.”

"Hij wilde altijd meer weten en het beste uit elk moment halen. Tijdens onze tournees zat iedereen in de bus, maar Mátyás hield nooit op vragen te stellen aan collega-musici die ergens veel van wisten, of het nu het werk van Messiaen was of de ritmische wereld van de Zuid-Indiase muziek. Hij wilde alles over muziek begrijpen. Ik heb nooit iemand zoals hij gekend die zo gemotiveerd was door een dorst naar kennis," herinnert een bevriende muzikant András Dés zich.

"Hij speelde in talloze projecten en op illustere podia. Hij was zowel geliefd en gerespecteerd in Frankrijk als in Hongarije. Daarna kreeg hij steeds meer uitnodigingen om deel te nemen aan sessies in andere Europese landen," vervolgt Csaba Palotai, "Er was nooit een taak die hij niet kon oplossen, geen enkele moeilijkheid ontmoedigde hem, zijn carrière ontwikkelde zich hier heel goed en bleef zich ontwikkelen. Het was bijvoorbeeld bekend dat Archie Shepp hem regelmatig belde, omdat Mátyás zijn nummer één bassist was".

Nu Mátyás in het buitenland woont, is de nauwe relatie met BMC de afgelopen jaren wat verslapt, maar er zijn desondanks twee belangrijke cd's geproduceerd, waarvan één onze persoonlijke favoriet van 2018 is, “Bartók Impressions”, een bekroonde bestseller opgenomen met Miklós Lukács en Matthias Lévy. In de afgelopen weken waren we begonnen met het plannen van de opname van het vervolg op dit album met Mátyás.

In 2019 verscheen Mátyás Szandai's eerste album met eigen composities, uitgevoerd door zijn internationale kwartet. Over de albumtitel “SĀDHANA” schreef Emese Szász in de tekst van het cd-boekje: "Letterlijk genomen betekent het: sa = oneindig, dha = mediteren, na = ontkenning, dood. Met andere woorden, in meditatie sterft het ego. Het klinkt dramatisch, maar deze uitdrukking uit het Sanskriet betekent niets anders dan dat, welke handeling we ook verrichten, of het nu het vieren van een mis is of het schoffelen van de grond, als we het doen met een spirituele inslag, het ons dichter bij ons doel zal brengen, wat ons er uiteindelijk toe brengt om de thuis te vinden in ons eigen zelf.”

Onze echte hoop is dat Mátyás vandaag hetzelfde kan vinden."

Tamás Bognár, voor BMC