PIERRE COURBOIS – “Van Free Music tot 3GEN3”

In een aantal landen heerst vreselijke ellende, in het bijzonder in Irak, Iran, Afghanistan, Pakistan. Beeld je in dat Pierre Courbois daar in januari-februari 1974 op tournee was met zijn toenmalige jazzgroep Association P.C., gesponsord door het Goethe Institut uit München.

Zeventig jaar geleden, op 1 februari 1953 was er ellende van een andere orde: de Watersnoodramp in Zeeland en deels in West- en Oost-Vlaanderen. Ter herdenking volgt een Courbois-toernee. Noteer op 4 februari 2023 “3GEN3” in Edam, Mahogany Hall, 12 maart in Vredenburg, Utrecht.

Nederlandse drummers met naam en faam letten op een gezond leven en zijn nog onder ons: John Engels (°13 mei 1935, Groningen), Pierre Courbois (°23 april 1940, Nijmegen), Han Bennink (°17 april 1942, Zaandam), Martin van Duynhoven (°13 juni 1942, Boxmeer), Eric Ineke (°1 april 1947, Haarlem).

Courbois’ eerste podium optreden was op zondagmiddag 31 januari 1953 in de Vereeniging in Nijmegen, de stad waar hij werd geboren als Pierre Antoine Otto Courbois. Tijdens de nacht na zijn optreden kwam die grote watersnoodramp in Zeeland met 1836 doden, in België 28 doden. De Schelde doorbrak de dijken, de polderbewoners en hun dieren moesten vluchten voor hun leven. De week nadien schreef Courbois een compositie die hij speelde met zijn moeder op een accordeon en hij op orgel, met uitvoering in kerken in Nijmegen en Arnhem. De bescheiden partituur was zoek en kwam weer boven bij erfenisstukken toen zijn moeder in 1973 overleed.

“February 1953”, zo heet het stuk, staat op de cd “Révocation: The Pierre Courbois 5/4 Sextet, Live at the BIM Huis”, het Vijfkwarts Sextet, met Toon de Gouw (trompet), Ilja Reijngoud (trombone), Jasper Blom (tenor- en sopraansax), Willem Kühne (piano), Niko Langenhuijsen (contrabas), Pierre Courbois (drums), opgenomen donderdag 16 juni 2005, op Daybreak 75369. De plaat is uitgebracht in Japan.

Deze compositie wordt ook gespeeld door zijn nieuw trio 3GEN3, Three Generations Trio, soms aangevuld met een strijk- of koperkwartet/kwintet. Hij speelt in elke maatsoort, maar swingen blijft hij altijd. Bij ‘3GEN3’ is Wiro Mahieu (°1964) de bassist, een generatie jonger dan Courbois, en is de tenorsaxofonist Jesse Schilderink (°1995) weer een generatie jonger dan Mahieu.

Courbois geldt als de eerste Nederlander die experimenteerde met free jazz, jazzrock, rockjazz, elektronische geïmproviseerde muziek. Hij is ook een aardig bespeler van de tabla, conga, basgitaar en vibrafoon. Bovendien componeerde hij wel meer dan 100 stukken.

Courbois studeerde klassiek slagwerk bij Jan Wilderom, paukenist in het Gelders Orkest en met ervaring in een militaire kapel.

In de zomer van 1965 speelde Courbois twee maanden in Parijs met o.m. Jean-Luc Ponty, Eric Dolphy en Ben Webster. Van Kenny Clarke leerde hij nog meer knepen van het drummen. Ooit speelde hij met John Coltrane: in 1963 of 1965 kwam Coltrane even binnenlopen in de Blue Note, zijn sax was in herstelling bij Selmer in Parijs, hij had moeite met spelen op een van Johnny Griffin geleende saxofoon, wegens van een ander merk.

In één volzin werd Courbois’ muziek omschreven als ‘hedendaagse jazz geënt op geïmproviseerde muziek met gebruikmaking van zoveel mogelijk mogelijkheden zowel muzikaal als muzikaal-technisch als instrumentaal-technisch’, aldus ‘Jazz & Geïmproviseerde Muziek in Nederland’, uitgegeven door Het Spectrum, 200 pagina’s, 1978.

De Nederlandse jazz verspreidt zich al een kleine honderd jaar lang over de hele wereld. Volgende lijstjes zijn verre van compleet, lang maar nog niet lang genoeg ...

Vroeger en nu, Boy Edgar (1915-1980), Rita Reys (1924-2013), Cees Slinger (1929-2007), Wim Overgaauw (1929-1995), Theo Loevendie (°1930), Piet Noordijk (1932-2011), Pim Jacobs (1934-1996), Jack van Poll (1934-2022), Frans Elsen (1934-2011), Misha Mengelberg (1935-2017), Nico Bunink (1936-2001), Gijs Hendriks (1938-2017), Joe van Enkhuizen (°1939), Hans Dulfer (°1940), Willem van Manen (°1940), Louis van Dijk (1941-2020), Rein de Graaff (°1942), Boy Raaijmakers (1944-2018), Willem Breuker (1944-2010), Jasper van ‘t Hof (°1947), Ferdinand Povel (°1947), Leo Cuypers (1947-2017), Henk Kraus (°1953), Hein van de Geyn (°1956), Bart Tarenskeen (°1959), Lucas van Merwijk (°1961), Michiel Borstlap (°1966), Yuri Honing (°1965), en vele andere jongere Nederlandse jazzmusici die kunnen wedijveren met de Amerikanen.

De groep Nederlandse jazzmusici neemt nog altijd toe, door beter jazzonderwijs in conservatoria, concerten in jazzclubs, de jazzfestivals, hun plaatopnamen via Nederlandse platenlabels. Ook radio- en zeldzame jazz-TV-uitzendingen hadden hun bijdragen: AVRO, NOS, VARA, VPRO.

En de jazzgeschriften, tijdschriften, de Jazzjaarboeken destijds. Wie onder de oudere jazzliefhebbers had er niet het “Jazzlexicon” van Jack Bosch en C.J. Dollé, het Prismaboekje uit 1964, 160 pagina’s.

Sindsdien is de populair-wetenschappelijke jazztoer verlaten door taalkundigen en jazzspecialisten: F.B. Hotz (1922-2000), Lucebert (1924-1994), Michiel de Ruyter (1926-1994), Henk Romijn Meijer (1929-2008), Joop de Roo (1929-2018),  Aad Bos (1931-2020), Rudy Koopmans (1932-1983), Jan Mulder (°1934), Wim van Eyle (1936-2019), Ruud Kuyper (1937-1999), J. Henk Bernlef (1937-2012), Simon Korteweg (1938-2020), Martin Schouten (°1938), Bert Vuijsje (°1942), Eddy Determeyer (°1942), Han Schulte (1944-2015), Guido van Rijn (°1950-bluesfan), Hans Zirkzee (°1956), Jeroen de Valk (°1958), Herman te Loo (°1960).

Vergeet niet de uitstraling van Coleman Hawkins en Benny Carter die al in de jaren 30 in Nederland speelden, ook die van de Ramblers, de Dutch Swing College Band, het Pim Jacobs Trio.

Zijn leven lang gaf Courbois schoolconcerten, wel 500 tussen 1976 en 1982, soms drie per dag. Hij schreef over slagwerk, was instrumentenbouwer met speciale pedalen voor het drumstel, bouwde elektronica voor slagwerk zodat hij zijn geluid kon kneden. Zijn toms zijn uitgerust met pedalen waarmee hij de spanning van de vellen en de toonhoogte kan veranderen.

Hij werkte mee aan de bladen ‘Jazzwereld’ en ‘Muziekkrant OOR’, was bestuurslid bij de BIM, trad tientallen keer op in het Bimhuis. Hij speelde tijdens het North Sea Jazz Festival in 1976 en 1981, met zijn New Association in 1986, met Jubilation in 1992, 1994, 1998, in 2000 met zijn Double Quintet, in 2006 en 2008 met het 5/4 Sextet en met Polo de Haas.

Hij haalde vermeldingen in ‘Jazzwereld’, ‘Jazz Forum’, ‘Down Beat’.

Van 13 januari tot 26 februari 1974 trok de Association P.C. vanuit Frankfurt op wereldreis naar Verre Landen: 25 concerten werden gespeeld met Toto Blanke (gitaar), Joachim Kühn (piano en altsax), Sigi Busch (bas), Pierre Courbois (drums, percussie). Volker Steppat was de roadie, het Goethe Institut Munich organisator. Op 26 februari terugkeer vanuit Karachi naar Frankfurt.

Neem er maar een wereldbol bij:

14 februari - Teheran / 16 februari - Kabul / 18 februari - Delhi / 20 februari - Calcutta / 21 februari - Dacca / 23 februari - Bangkok / 25 februari - Hongkong / 26 februari - Hongkong / 28 februari - Kyoto / 29 februari - Kyoto / 31 februari - Manila / 2 februari - Singapore / 4 februari - Surabaya / 5 februari - Jakarta / 6 februari - Jakarta / 7 februari - Kuala Lumpur / 10 februari - Colombo / 12 februari - Madras / 14 februari - Bangalore / 16 februari - Hyderabad / 19 februari - Poona / 21 februari - Bombay / 23 februari - Rawalpindi / 24 februari - Lahore / 25 februari - Karachi.

Gans zijn leven had Courbois te kampen met de ziekte van Klippel-Trénautay, aders en vaten zijn weigerachtig, maar dat belette hem niet zich te bekwamen als drummer én als goud- en zilversmid.

Zijn eerste ervaringen gaan terug tot 1954-1958 als banjospeler in dixielandorkestjes. Op zijn 17e is hij drummer in een sextet van saxofonist Jan van Halen (1920-1986), de vader van beroemde zonen Alex (°1953) en Eddie (1955-2020).

Vanaf 1958 gaat hij definitief voor drums en moderne jazz.

In 1960 wordt Courbois in het Quintet van pianist Ton Wijkamp winnaar van het Loosdrecht Jazzconcours (Wijkamp uit Arnhem verongelukt op 18 januari 1973, hij was 35 jaar) met trompettist Willem Reinen (°1930). Reinen was machinist op de grote vaart, als die niet vrij was werden twee saxen bijgehaald: op altsax Jan van Halen en Willem ‘Wil’ Boelens op tenorsax, collega’s uit de Luchtmachtkapel. Bassisten waren Bill van Meeuwen, Jannes Koen en Victor Kaihatu. Tot in den treure wilde Kaihatu dat zijn voornaam als ‘Vicktor’ werd geschreven.

In 1961 wordt Courbois leider van het Original Dutch Free Jazz Quartet, waarbij rietblazers Maarten Beckers en René Provoost en bassist Victor Kaihatu, met veel werk in Duitsland.

In oktober 1963 is Courbois winnaar van de solistenprijs als beste drummer in het Düsseldorf amateur jazzfestival, jurylid Gunter Hampel zal Courbois inlijven in zijn formaties.

De Ronde van Frankrijk van 1963 eindigt op 14 juli in Parijs met als winnaar Jacques Anquetil, Rik Van Looy won 4 ritten en de laatste rit. Courbois was aanwezig in gezelschap van Maurits van Hal uit Velp, die leverde de geluidsinstallatie voor de Blue Note in Parijs. Al gauw zat Courbois achter het drumstel om deel uit te maken van de vaste ritmesectie, om mee te spelen met pianisten Kenny Drew of Georges Arvanitas, met bassisten Pierre Michelot of Jacky Samson. Hij begeleidde Amerikanen op toer: Stan Getz, Johnny Griffin, of in Parijs met Bud Powell. Tot in september 1964 speelde Pierre Courbois in die Blue Note op het drumstel van Kenny Clarke.

In 1964 richt vibrafonist Gunter Hampel (°1937) zijn Heartplants Quintet op met Manfred Schoof, Alexander von Schlippenbach, Buschi Niebergall, Pierre Courbois, voor Saba plaatopname op 30 januari 1965, belangrijk album en veelgezocht collector’s item. Op zondag 9 augustus 1964 speelde het Gunter Hampel Quintet in Comblain-la-Tour, met Pierre Courbois, nog eens op 7 augustus 1966 bij hun terugkeer van een Tunesië-toer. Hij was er ook toen John Coltrane, met McCoy Tyner, Jimmy Garrison, Elvin Jones optrad in Comblain op 1 augustus 1965.

Op 22 juli 1964 is Pierre Courbois met Nedley Elstak (1931-1989), Rein de Graaff, Ferdi Rikkers voor RONO Radio, Radio Omroep Noord en Oost, Groningen.

In 1965 wordt het Dutch Free Jazz Quartet omgevormd tot het Free Music Quartet, het woord jazz impliceerde beperkingen. Op 29 januari 1965 trad Courbois met het Hampel Quintet op voor de Südwestfunk, in februari 1965 toert het Gunter Hampel Quintet twee weken in Griekenland. Met Hampels groep speelde Pierre in de zomer van 1965 een hele tijd in de Blue Note, Parijs.

Op 3 april 1966 trad het Gunter Hampel Quintet op in Amsterdam, omringd door alleen maar Nederlanders: Nedley Elstak, Loek Dikker, Victor Kaihatu, Pierre Courbois. Legendarisch is het Loosdrecht Jazz Concours van 1966, tijdens de finale duikt Willem Breuker op met 23 muzikanten, onder wie Pierre Courbois, opschudding alom.

Er was veel belangstelling voor Pierre Courbois, in ‘Jazzwereld’ nummer 10 van januari 1967 schrijft Anton Witkamp een lang artikel: “Gewoon Pierre Courbois”.

Een uitnodiging volgt om met saxofonist Peter Brötzmann te spelen in Frankfurt.

1966-1969: Free Music Quartet, met Boy Raaijmakers (trompet), Peter van de Locht (reeds), Henk Haverhoek (bas), soms met Erwin Somer (vibrafoon).

1966-1970: Courbois ook met Rein de Graaff-Dick Vennik, ook met Loek Dikker.

Op 30 december 1967 is Pierre Courbois met vibrafonist Dave Pike, zangeres Jeanne Lee, Ruud Jacobs, Ton Wijkamp in Arnhem, Musis Sacrum. In 1967 ontmoetten Gunter Hampel en Jeanne Lee (1939-2000) elkaar voor het eerst en ze trouwden rond jaren 1968-1969, verhuisden naar New York in 1969.

1968: Theo Loevendie Consort

Jasper van’t Hof, Knokke, 15 juni 1977 © Erik Carrette

Tijdens een Loosdrecht Jazzfestival komt pianist Jasper van’t Hof in contact met Courbois, in 1973 scheiden hun wegen tijdelijk.

In 1969 wordt de Association P.C. bijeengebracht met Jasper van‘t Hof (°1947), gitarist Toto Blanke (1936-2013), bassist Peter Krijnen (1940-2020) of soms Sigi Busch (°1943), allen op elektronisch versterkte instrumenten, plus Pierre Courbois die zich nu luider kon uitleven. Hij werd dikwijls gevraagd voor het Hammerveld Jazzfestival in Roermond: 25 juni 1966 in het Ton Wijkamp Kwartet, op 26 juni met het Gunter Hampel Quartet. Op 27 augustus 1967 met Henny Vonk, op 18 augustus 1968 met het Free Music Quartet, 8 augustus 1970 met Rein de Graaff, en op 9 augustus 1970 met zijn Association P.C. met bassist Peter Kowald (1944-2002).

Begin jaren 70 gebeurde het dat letterkundige Pé Hawinkels (1942-1977) voorlas uit zijn bijbelvertalingen, P.C. zorgde voor muzikale versiering en krijgt zo de bijnaam ‘drummer naast God’.

Op 23 augustus 1970: Jazz Bilzen met Gunter Hampel Group, dezelfde dag als trompettisten Dizzy Gillespie en Freddy Hubbard.


PIERRE COURBOIS en enkele B.R.T.-opnamen

++6 mei 1965, Gunter Hampel Kwintet, XXIVe Jazzpanorama, Kasteel van Gaasbeek, Lennik, Jazz op zolder – tijdens hetzelfde concert ook The Johnny Dover Tentet

Halfweg jaren 60 ontstond in het Gentse een free jazz scene rond bassist Paul Van Gysegem (°1935) en trompettist Patrick De Groote (°1945), met in 1971 opname van de LP ‘Aorta’, met Pierre Courbois, Jasper van't Hof, Nolle Neels, Patrick De Groote & Ronald Lecourt.

++18 oktober 1970, Gent, 2e Avant-Garde Jazzfestival, Paul Van Gysegem Sextet

++8 mei 1971, Antwerpen, Jazz Middelheim, Paul Van Gysegem Sextet met de bezetting van de lp 'Aorta'.

++23 oktober 1971, Gent, 3e Avant-Garde Jazzfestival, Paul Van Gysegem Sextet, Association P.C.

++11 oktober 1972, Brussel, Jazzconcert vanuit de Deutsche Bibliothek, Association P.C.

++14 oktober 1972, Gent, 4e Avant-Garde Jazzfestival, Paul Van Gysegem Sextet, Association P.C.

In 1971 tot 1975 is Pierre Courbois in het trio van pianist Mal Waldron (1925-2002, Waldron overleed in Brussel), samen met Paul Van Gysegem, optredens in culturele centra en jazzclubs.

Een plaat van de Association P.C. als visitekaartje was welkom: op 30 en 31 oktober 1970 werd voor Munich Records ‘Earwax’ opgenomen, producer Wim Wigt, nu baas van Timeless Records. Met Association P.C. wordt opgetreden voor Radio Bremen, 10 februari 1971 en 11 oktober 1971, zie Jasper van‘t Hof op compilatie (4 cd's) 'Jazz Because', Jaro 4336. Joachim-Ernst Berendt (1922-2000, werd in Hamburg als voetganger omvergereden toen hij het rode licht negeerde) hoorde de Association P.C. op 7 november 1971 tijdens de Berliner Jazztage, waarna een platencontract bij MPS/BASF Records voor 4 elpees werd afgesloten.

Volgt ‘Sun Rotation’ van 24-27 november 1971, producer Berendt, in Duitsland op MPS, in Frankrijk op BASF. ‘Erna Morena’ is live in Freiburg tijdens de SWF Jazz Session van 25 april 1972. Enige tijd nadien trok Jasper naar Jean-Luc Ponty, maar toen Ponty naar Frank Zappa overliep, zat Jasper alleen en richtte hij Pork Pie op met Charlie Mariano en Philip Catherine. Joachim Kühn vervangt later van ‘t Hof.

16 augustus 1972: de Association P.C. warmt zich op in Cinema Corso, Zürich. De Association P.C. zou 4 keer spelen tijdens de Olympische Spelen in München van 26 augustus tot 11 september 1972. Op 5 september begon hét drama toen Palestijnse terroristen het Israëlisch atletendorp overvielen, hét debacle voortgezet op het vliegveld 40 km van München met een vuurgevecht met enkele doden. De dag nadien werden alle culturele activiteiten afgelast, de muzikanten hebben maar één keer opgetreden en kwamen dan maar terug naar huis.

Het Vierde Avant-Garde Jazzfestival in het Gentse Gravensteen vond plaats op 14 oktober 1972: ‘de Association P.C. speelde eerlijk en rechtuit, aanleunend bij de pop, met de leidinggevende drummer Pierre Courbois in de groep van Paul Van Gysegem met tenorsaxofonist Nolle Neels’, aldus recensent Mon De Voghelaere in nummer 41 van Jazzwereld, november-december 1972. Marc Van den Hoof (°1946) was toen onder de indruk van de buitensporige drumset.

Nolle Neels is nog onder ons, maar speelt niet meer: een arbeidsongeval heeft hem een vinger gekost. In 1972 verloor ook Jan van Halen een vinger tijdens werkzaamheden aan het touwwerk van een zeilboot.

Op 4-7 maart 1973 wordt in de studio ‘Rock Around the Cock’ opgenomen. De Amerikanen hadden geen gevoel voor humor, de plaat werd zo goed als verboden, daar uitgebracht als ‘Shirocco’.

In juni 1973 volgt ‘Mama Kuku’, met Jeremy Steig (°1942), live deels in Freiburg, deels in Lausanne.

In 1974 richt Willem Breuker de platenfirma BV Haast op, Courbois is te horen op heel wat vinyl van BV Haast.

1975: Waterland Ensemble met Loek Dikker (°1944).

1976: ‘Gong Duo’ met Polo de Haas (°1933- op 17 april 2022 overleden aan een longontsteking). In 1976 verenigen zich vijf jazz-gelijkgestemden tot het European Jazz Quintet: Gerd Dudek, Alan Skidmore, Leszek Zadlo, Ali Haurand en Pierre Courbois.

Rond 1980 formeerde Pierre zijn New Association, in diverse bezettingen tot in 1992.

Op 30 september 1983 is hij met het Willem Breuker Quartet ‘66-’69 in het Bimhuis met Hampel, Breuker, Arjen Gorter.

In september 1984 neemt de New Association de plaat ‘To Be Continued’ op, met de compositie ‘St.Affrique’, Sant-Africa in het Occitaans, een stadje in de Aveyron. Courbois hield daar soms een eetstop op weg naar zijn vakantie-oord in Le Salvetat sur Agoût in de Hérault, 60 km verderop.

Op 7 oktober 1984: in het Bimhuis, de New Association met Albert Mangelsdorff (1928-2005).

Op 9 oktober 1989 scanderen wel 70.000 DDR-burgers in Leipzig ‘Wir Sind Das Volk’, op 9 november 1989 valt de Berlijnse Muur. Tussenin- op 18 oktober 1989 is Pierre producer voor ‘In the Moment’, een VPRO produktie in Nijmegen. Courbois had in totaal wel 8 jaar jazzprogramma’s bij die VPRO, meestal live, eerst ‘met Pierre op lokatie’, later ‘Down Beat’. Hij denkt met trots terug op een 8 uur lang live uitzending over John Coltrane in juli 1992, 25 jaar na diens dood op 17 juli 1967, Han Reiziger was mede-presentator. Er kwamen toen 1000 positieve brieven binnen, twee schoenendozen vol, helaas zijn die weggegooid bij de verhuizing van de VPRO naar het Beeld en Geluid Centrum, afspraak was breng alles naar het Jazzarchief, betrokken mensen zijn daar nog steeds boos over.

We noteren Pierre Courbois ondermeer bij het trio Jan Akkerman (°1946), het trio Peter Brötzmann (°1941), het Quartet Frank Grasso (1949-2020), het Quartet Ernst-Günter Kluge, het kwartet Henk Kraus.

Hij vormt een ‘Qwintett’ met Toon de Gouw (trompet), Jan Menu (reeds), Niko Langenhuijsen (piano), Egon Kracht (bas), een ‘Sextedt’ met trombonist Ilja Reijngoud.

Op 8 juli 1994 wordt de ‘Bird Award’ toegekend aan Courbois tijdens het North Sea Jazzfestival.

Op 27 mei 1995 is Courbois met Mal Waldron en Egon Kracht in het Bimhuis en op 21 maart 1998 in Leiden.

Sinds 2000 is Courbois Ridder in de Orde van Oranje Nassau.

Op 19 mei 2008 krijgt hij de ‘VPRO/Boy Edgar Prijs’ in het Bimhuis, beloond met 12.500 euro en een sculptuur van Jan Wolkers die sinds 1963 jaarlijks wordt doorgegeven.

In juli 2009 was zijn 5/4 Sextet deelnemer aan de Hollandse jazzdagen in Madrid.

Op 23 april 2015 viert hij zijn 75e verjaardag in het Bimhuis met zijn getrouwe collega’s. In de zomer van 2015 is hij onderweg naar zijn vakantiehuis in Zuid-Frankrijk, hij krijgt toch wel een hartaanval zeker.

In 2020 maakt Jasper van‘t Hof deel uit van de P.C. 80 Years Birthday toer.

Courbois is nog steeds aktief: met zoon basgitarist Barend (°1967) vormt hij het duo ‘Courbois-Courbois’, in trio wordt hij omringd door gitarist Timo Somers (°1991) en Barend, ‘Courbois-Somers-Courbois’, de geproduceerde muziek laat zich ‘Courjazz’ heten. ‘Courhof’ is een trio met Barend en Pierre Courbois plus Jasper van‘t Hof.

Net voor het doorsturen van mijn bijdrage liet ik die nalezen door Jasper ven ‘t Hof: “Mijn God … wat een levenswerk heb je me doorgestuurd. Prachtige opsomming van mijn ultieme mens voorbeeld in cultuur, een voorbeeld van een mens die nooit inslaapt bij zijn zoektochten naar creativiteit, altijd zijn tijd vooruit !”.

+Courbois schreef een lesboek ‘Jazz-Drums For Smarties’, oefenmateriaal voor drummers. De coronacrisis bracht hem ertoe drumlessen te geven via Skype.

+‘Pierre Courbois – Révocation’ is een gedrukt boek genaamd naar een compositie van hem, uitgeverij Van Gruting, 228 pagina’s, 2010, met bijdragen van Bert Vuijsje, Martin Fondse, Jeroen de Valk, Manfred Schoof.

+Rinus van der Heijden publiceert in draaiomjeoren.blogspot.com over hem “Een vreemde vogel, maar wel een mooie”, 21 december 2005

+Courbois vertelt in vogelvlucht over de naoorlogse Nederlandse jazzgeschiedenis en zijn aandeel daarin in een interview met Jacques Los, ook in draaiomjeoren.blogspot.com, mei 2008.

+In maart 2021 schreef Paul Lemmens: “Association P.C., Hoogste Oorsmeertijd”.


DISCOGRAFISCHE NOTITIES – verre van compleet …

Zelf is Courbois bijzonder fier op drie cd's: iedereen zou die moeten kennen, het zijn wereldwijd keerpunten in de geïmproviseerde muziek, alle drie in Japan uitgebracht, nog 50 jaar wachten voor een release in de rest van de wereld:

1/Free Music One & Two
2/Earwax
3/Révocation, 5/4 Sextet

Voor de échte discograaf: probeer maar eens al die albums te vinden en te beluisteren. Als je muggenzifterig te werk gaat vind je enkele foutjes in de door Peter Krijnen samengestelde discografie.

==22 juli 1964, Nedley Elstak, Trumpeter, Rein de Graaff, Ferdi Rikkers, P.C., NJA 0102

==30 januari 1965, Gunter Hampel Quintet, Heartplants, Saba 15026, MPS 15026, ook op Great Vibes Verve 530157, Down Beat 4****
==6-7 november 1965, Inge Brandenburg, It’s Alright With Me, met Bobo Stenson, Berlijn, CBS 62644

==1 mei 1966, Peter Brötzmann Trio, Mayday, met Peter Kowald en P.C. tijdens 10e German Jazz Festival in Frankfurt
==1 mei 1966, Gunter Hampel Quartet(!), met Don Menza, Nedley Elstak, Victor Kaihatu, P.C.
op More Modern At The German Jazz Festival 1966, Be! Jazz 6088/89
==9 september 1966, Willem Breuker Trio, Kaihatu, P.C., NCRV TV Broadcast, BV Haast DVD 1201
==26 oktober 1966, Willem Breuker, Litany for the 14th of June 1966, Hans Dulfer, Kees Hazevoet, Baarn, Breukers debuut-LP
==21 december 1966, Gunter Hampel Group, Assemblage, Music from Europe, ESP 1042

==22 juli 1967, Nedley Elstak, Rein de Graaff, Ferdi Rikkers met P.C. voor Rono Radio, Groningen, Nederlands Jazz Archief 0102
==16-18 december 1967, Free Jazz Meeting, Baden-Baden, Andalusion Proverb met Jeanne Lee, Albert Mangelsdorff, Gunter Hampel, Buschi Niebergall, P.C.

==2 april 1968, Gunter Hampel Group & Jeanne Lee, Soest, Muziekweb LP 551/Wergo 80001/Birth Records 680402
==24-25 juni 1968, Free Music Quintet, Free Music One & Two, Boy Raaijmakers, Erwin Sommer, Baarn, ESP 1083
==13-14 oktober 1968, Free Music & Orgel, Düsseldorf en Arnhem, Ams Studio 505
==8 december 1968, Gunter Hampel met Ed Kröger, Willem Breuker, Piet Veening en P.C., drie nummers opgenomen in de studio, niet uitgebracht, MPS/BASF

==21 januari 1969, Gunter Hampel Quintet, Villingen, MPS 15026
==21 april 1969, Free Music Quartet, Zand, Peter van de Locht, Boy Raaijmakers, Henk Haverhoek, P.C., opgenomen in de Zandverstuiving, Hoge Veluwe, EP Ketchup Records 3
==juli 1969, Ramses Shaffy, Sunset Sunkiss, met Focus, Jan Akkerman (°1946),Thijs van Leer (°1948), Leo Cuypers (1947-2017), Fonos LP 3972
==24 oktober 1969, Rein de Graaff-Dick Vennik, Wim Essed, Live At Ceres, Minor Moods, From Past and Present, Stichting Jazz Werkgroep 6202

==31 januari 1970, Body And Soul, met Jon Eardley, J.R.Monterose, Rein de Graaff, Henk Haverhoek, Wageningen, Munich 6803 635, Blue Moon 1605
==maart-mei 1970, Loek Dikker Groep, Love Cry and Super Nimbus, Loek Dikker, De Kosmos, Amsterdam, Stichting Jazz Werkgroep 6203
==juli 1970, Lol Coxhill (1932-2012), met ‘Rasa Moods’, jongerencentrum Rasa in Utrecht, Ampex Records 10132
==30-31 oktober 1970, Association P.C., Earwax, Jasper van ‘t Hof, Toto Blanke, op 30 met Busch, op 31 met Krijnen, producer Wim Wigt, Munich LP 4507, Earwax nu op CD in Japan

==februari 1971, ‘I Waited Fro You’ staat op de plaat ‘Departure’ van het Rein de Graaff-Dick Vennik Kwartet van 11 september 1972
==21 januari en 18 maart 1971, Paul Van Gysegem Sextet, Aorta, met Nolle Neels, Patrick De Groote, Jasper van ‘t Hof, Ronald Lecourt, P.C., Futura GER 27, nu ook op CD
==4 mei 1971, Lol Coxhill Trio, Toverbal Sweet: Plus, Live at the Toverbal, Maassluis, See For Miles 480
==24-27 november 1971, Association P.C., Sun Rotation, MPS 15345, Studio in Hamburg

==9 februari 1972, Mal Waldron Trio, A Little Bit of Miles, met Henk Haverhoek, Live Jazzzolder Hot House, Leiden, Freedom 40116, nu als Blues For Lady Day
==25 april 1972, Association P.C., Erna Morena, SWF Jazz Session, Freiburg, MPS 15380
==1-4 juni 1972, Association P.C., Heidelberg Jazzfestival, MPS 15374
==december 1972, Association P.C., Stop My Brain, Frau Theunissen’s Kegel, MPS 1021688

==4-7 maart 1973, Association P.C., Round Around The Cock, MPS 15399
==1-3 juni 1973, Association P.C., Heidelberger Jazz Tage ‘73, Live, MPS 15409
==juni 1973, Association P.C. & Jeremy Steig, Mama Kuku: Live! In Freiburg en Lausanne, MPS 15410, ook op CD

==3-5 februari 1975, Pierre Courbois, Myria’ Poda, Bonn, LP Universe Hot 109
==28 september en 2 oktober 1975, Loek Dikker Waterland Ensemble, Tan-Tango, met Frank Grasso, Shaffy Theater Amsterdam, Lantaarn Theater Rotterdam

==28 april 1977, Loek Dikker Waterland Ensemble, Domesticated Doomsday Machine, VARA Radio Hilversum, Waterland 002
==29 mei 1977, European Jazz Quintet, Live at Moers Festival, Alan Skidmore, Gerd Dudek, Leszek Zadlo, Ali Haurand, P.C., Ring Records 01018/Moers Music
==15 december 1977, Perpetuum Mobile, Kant 2, Pierre Courbois, solo, Vara Jazz Concert, Arnhem, Varagram 201

==1978, Cabaretgroep Schoppen 9, Voor Mensen die ‘t Horen Willen
==6-7 november 1978, European Jazz Quintet, met Alan Skidmore, Gerd Dudek, Leszek Zadlo, Ali Haurand, P.C., Düsseldorf, Ego Records 4012

==6 april 1981, Pierre Courbois & Jasper van ‘t Hof, Perpetuum Mobile, Kant 1, Vara Studio 2, Varagram 201

==16 februari 1982, European Jazz Quintet, III, Kirchheim, Fusion 8010

==2-7 juni 1983, Pierre Courbois, Independence, Timeless SJP 188, vinyl uitverkocht, niet op CD

==1-7 september 1984, New Association, To Be Continued, met St.Affrique, BV Haast 053

==15-16 november 1986, New Association, Four Wheel Drive, Freiburg, Inak 8702

==16 februari 1987, Compass - Sanstitre, Tilburg, Traction Avant 500

==15 juli 1989, New Association, Live at the B & W Montreux Music Festival, vol. 2, ‘Pjotr, My Dear’ met Ben Gerritsen, Ferdi Rikkers, BW 005

==11-12 juni 1991, Polo de Haas Quartet, Soolmaan, Waalwijk, Timeless SJP 384, ook op CD

==18 mei 1993, Pierre Courbois’ Jubilation, Réouverture, Dedicated to Mal Waldron, met Eric Vloeimans, pianist Willem Kühne, Fred Leeflang, VPRO-Eigenwijs 9303, A-Records 73070

==9 maart 1996, Pierre Courbois Quintet, Live in Germany, Dedicated to Aad Bos, Troisdorf, met Eric Vloeimans, A-Records 73071
==28-29 mei 1996, Barend Courbois Band, Tunes for a Friend, Jasper van ‘t Hof

==27 mei 1997, Gunter Hampel Quintet, Legendary: the 27th of May 1997, Live at the Triënnale, Keulen, met Manfred Schoof, Alexander von Schlippenbach, Birth Records 045

==1998, Pierre Courbois Quintet, Big Party, Toon de Gouw, Fred Leeflang, Willem Kühne, met zoon Barend Courbois op bas en als producer, Socialistische Partij 19981

==28-30 december 1999, Pierre Courbois Dubbel Quintet, Unsquare Roots, ESP 4000

==12 mei 2000, Polo de Haas-Pierre Courbois, Gong, Emergo 39252, Studio 44, Monster

==2001, Joe van Enkhuizen, Waltz Hot, Studio 100, Monster, Munich BMCD 347

==8 juli 2003, Joe van Enkhuizen, Waltz New, Munich BMCD 426

==2005, Joe van Enkhuizen, Three Four Time, The European Way of Jazz, Amersfoort, Euriginal 105
==16 juni 2005, Pierre Courbois 5/4 Sextet, Révocation, Live at the BIM Huis, Daybreak 75369

==11 december 2008, Pierre Courbois 5/4 Sextet, Dutch Jazz Meeting 2008, DJM 2008


COMPILATIES – Soms één of meer nummers met Pierre Courbois op compilaties …

=Nedley Elstak, compilatie 1953-1983, met Ferdi Rikkers, Nederlands Jazz Archief NJA 0102
=Phil Miller/In Cahoots, Live 86-89, met Elton Dean, Virgin Japan 28081
=Die Nemen We Mee, De 20e eeuw in 20 liedjes, met ‘Big Party’, published by Socialistische Partij, 1998, Universal 545698
=Compilatie 5 jaar Jazz in Venlo, 1970-1975, Ben Webster, Tete Montoliu, Wim Essed, Pierre Courbois, Not On Label 6
=The Dutch Jazz Scene Revisited, Programma 5, Loek Dikker/Pierre Courbois Sextet, Triopel van 10’40”, release 1977
=The Ego Recordings, European Jazz Quartet, november 1978, Düsseldorf
=The Jazz Guitar Box, Toto Blanke, Schnoor 8
=Free Music Europe, 1968-1969, SWTM 601
=The ESP Sampler, ESP 1051, met Gunter Hampel
=Grapefruit Records, Mushroom label, met Lol Coxhill, Or Alternatively Nine, release 2017
=Dutch Jazz 2007, Dutchsound NL, Buma Cultuur 007
=The Dutch Jazz Scene, met Free Music Quartet

PIERRE COURBOIS in de muzikale kringen van PAUL VAN GYSEGEM en/of zijn SEXTET

°17 februari 1969, Gent, Zwarte Zaal Academie, Paul Van Gysegem Sextet met Patrick De Groote, Cel Overberghe, Jasper van‘t Hof, Ronald Lecourt, P.C.
°1 mei 1969, Gent, Korenmetershuis, Jazz en Poëzie, PvG Quintet, P.C. vervangt Calyer Duncan
°19 oktober 1969, Gent, Gravensteen, 1e Avant-Garde Jazzfestival, PvG Sextet, Nolle Neels vervangt Cel Overberghe

°11, 12 en 13 juli 1970, Tielt, Europafeesten, Theater Malpertuis, PvG Sextet
°18 oktober 1970, Gent, Gravensteen, 2e Avant-Garde Jazzfestival, drie formaties:

- PvG Sextet
- Theo Loevendie Consort met Hans Dulfer, Joop Mastenbroek, Nedley Elstak, Willem van Manen, Maarten van Regteren Altena, John Engels, P.C.
- Association P.C.

°28 november 1970, St.Eloois Winkel, Jazz en Poëzie, PvG Sextet
°???1970, datum onbekend, Oostende, Thermen, PvG Sextet, tentoonstelling “Jazz ‘70”

°21 januari 1971, Gent, Zwarte Zaal Proka, PvG Sextet, live-opname deel 1 LP “Aorta”
°31 januari 1971, Brugge, Jeugdclub, PvG Sextet
°18 maart 1971, Gent, Auditorium Blandijn, PvG Sextet, live-opname deel 2 LP “Aorta”
°6 mei 1971, Gent, Zwarte Zaal Proka, Mal Waldron Trio, PvG, P.C.
°8 mei 1971, Antwerpen, Middelheim, PvG Sextet
°1 juni 1971, Gent, ?, PvG Sextet, release LP “Aorta”
°10 oktober 1971, Parijs, Bois de Vincennes, 7e Biennale de Jeunes Artistes, PvG Sextet, met opname voor ORTF
°23 oktober 1971, Gent, Gravensteen, 3e Avant-Garde Jazzfestival met PvG Sextet en Association P.C. met Jasper van‘t Hof, Toto Blanke, Sigi Busch en P.C.
°oktober of november 1971, Antwerpen, Jazzclub, Mal Waldron Trio, PvG, P.C.
°7 december 1971, Brussel, Paleis voor Schone Kunsten, PvG Sextet

°14 oktober 1972, Gent, Gravensteen, 4e Avant-Garde Jazzfestival met PvG Sextet, trompettist Johan Joris vervangt Patrick De Groote en Association P.C. met Jasper van‘t Hof, Blanke, Busch en P.C.

°6 april 1975, Turnhout, De Warande, Mal Waldron Trio, PvG, P.C.

°27 oktober en 17 november 1976, Gent, 10 Jaar Galerij Foncke, PvG Quartet, met Fred Van Hove, Peter van de Locht, P.C.

°???1977, Parijs, St. Germain des Prés, PvG Quintet, ORTF-opname

°23 maart 1978, Parijs, Musée d’Art Moderne, PvG Quintet, Serge Hoste, PdG, RL, P.C.

°31 januari 1987, Gent, Zwarte Zaal Proka, PvG Quartet, PvG, P.C., Siegfried Kessler, en ???

°1 mei 2011, Parijs, PvG Sextet in originele bezetting, uitgave LP “Aorta” op CD Futura GER 27

© Erik Carrette, januari 2023  -  foto's © Cees van de Ven

Tot slot: aan deze bijdrage is veel zorg besteed aan details, met adviezen van de ‘drummer naast God’ zelf die het soms ook niet meer juist weet. Veel informatie voor het ‘Historisch Archief’. Kan je iets verbeteren of toevoegen, laat het weten aan erik.carrette@skynet.be.
Dank aan Marc Van den Hoof, Paul Van Gysegem, Patrick De Groote, Bert Vuijsje, Jasper van‘t Hof.

jazzhelden.nl/Pierre Courbois