How deep is the ocean of today’s guitarreros?

Door Henning Bolte op 11 januari 2016

Hoe zit het anno 2015/2016 met de variëteit aan geluid en muzikale ideeën op gitaargebied? De elektrische gitaar is uiteraard het cliché-instrument bij uitstek. Vandaar dat er veel epigonaal werk te horen is. Maar ondanks dat is er volop muzikale ontwikkeling en blijven sommige musici verbazen met wat ze uitvinden op en met het instrument.

Eruit stekende gitaar-albums in 2015 waren Gefion van Jakob Bro’s trio met bassist Thomas Morgan en drummer Jon Christensen (recensie: zie HIER) alsmede het kosmische solo-opus Only Sky van David Torn (recensie: zie HIER)! Het rijtje zou voortgezet kunnen worden met Anthony Pirog ‘s Palo Colorado Dream (zie HIER Written In Music), Liberty Ellman’s Radiate, Mary Halvorson’s Meltframe, Ruben Maechtelinckx’ Linus en Geir Sundstøl’s Furulund. Ook bij alle anderen in de lijst hieronder gaat het om opvallende, uitstekende albums, albums van het bijzondere soort. Op de valreep van 2015 tenslotte verscheen ineens nog een reeks indrukwekkende albums, te weten van Eivind Aarset, Scott DuBois, Ivar Grydeland, Gilad Hekselman en Ben Monder.

Hieronder deel I van gitaar-albums kort besproken. Het is interessant te kijken wat van de besproken musici/groepen op podia/festivals in Nederland te zien was/is/zal zijn. En het is interessant te kijken hoe muzikale variatie die uit deze besprekingen blijkt zich verhoudt tot hetgeen in de Nederlandse scene(s) op gitaargebied gaande is.

Eivind Aarset – I.E.. Jazzland

is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot één van de belangrijkste, wendbaarste en dienstbaarste gitaristen in Europa. Met dit album brengt hij het ambient- en het rockspoor in nieuwe syntheses bij elkaar. Doorgaan in één spoor brengt verstarring en/of leegloop met zich mee. Daarom is het zaak steeds opnieuw voor ontstekingspunten te zorgen die de thrill en de diepte-werking terug kan brengen. Niet door stijlimitaties en een mix van alles en nix maar door het vinden van nieuwe passage en het laten ontstaan van nieuwe constellaties. Door vervelling dus. Aarset slaagt er met zijn mede-musici Audun Erlien op keyboards en basgitaar, Wetle Holte en Erland Dahlen op slagwerk, Jan Bang met sophisticated sampling, Lorenzo Esposito Fornasari met zijn meesterlijke klankbewerking plus een koper-sectie overtuigend in en tilt zijn werk opnieuw naar een hoger plan. Zonder twijfel nog een highlights van het afgelopen gitaarjaar!

Veel Europese musici en groepen van zeer uiteenlopende pluimage, van heavy metal tot pop, van open/free improvisation tot wereldmuziek maken dan ook gebruik van zijn capaciteiten. In Nederland heeft zich tot nu toe nog geen productieve, creatieve context aangediend, is men er (nog) niet aan toe. Misschien niet zo verbazingwekkend. Echter, op 23 januari a.s. komt het – met slagwerker Hamid Drake als spil – tot een onwaarschijnlijk treffen van de Noorse Punkt-crew waar Aarset deel van uitmaakt met een deel van het Nederlandse ICP Orchestra. Het zijn twee behoorlijk van elkaar onderscheiden werelden die zich menigeen nog niet bij elkaar kan voorstellen.

John Abercrombie – The First Quartet. ECM

John Abercrombie (1944) hoort in het rijtje toonaangevende elekrische gitaristen van de laatste decennia, het rijtje van Bill Frisell, Pat Metheny en John Scofield. Hij was misschien minder toonAANgevend dan genoemde grote drie en daardoor had hij waarschijnlijk ook een minder hoge status als grote headliner. Hij was in plaats daarvan veel meer toonVORMEND wat wil zeggen dat hij niet meet één karakteristiek klankbeeld volledig zijn stempel op alles gedrukt heeft. Zijn sterke kant was het vormen van een telkens specifiek klankgeheel samen met de andere musici waar hij mee speelde. Terwijl hij zich in dienst van het geheel stelde, bleef hij toch steeds als John Abercrombie herkenbaar.

Zijn groep met Mark Feldman, Joey Baron, Marc Johnson en later Thomas Morgan hoorde tot een van de meest doorwrochte werken van de eerste decade van het nieuwe millennium. Hij heeft met zijn eigen groepen en als sidemen een enorm muzikaal universum doormeten, mede vorm gegeven en daarbij een uniek en markant spoor getrokken. In tegenstelling tot de andere grote gitaristen uit het rijtje kon hij divers klinken.

Deze box bevat drie albums met zijn allereerste eigen kwartet met pianist Richie Beirach, bassist George Mraz en drummer Peter Donald uit de jaren 1978-1980 volgend op de Gateway-periode, de groep met Jack DeJohnette en Dave Holland. Binnen het enorme oeuvre van Abercrombie neemt deze groep een belangrijke formatieve plaats in. Het is een bijzonder plezier dit nu tegen de achtergrond van alle uitwaaieringen en zijn doorontwikkelingen te beluisteren. Interessant is vooral de fraaie invulling van de gitaar-piano-combinatie. Daar kan menige soortgelijke combinatie van nu nog een puntje aan zuigen.

Om even kort de context te schetsen: Pat Metheny was in die tijd al op weg naar zijn brede profiel: 1980 verscheen zijn legendarische dubbelalbum 80/81 (met Charlie Haden, Jack DeJohnette, Miichael Brecker and Dewey Redman) alsmede de albums Offramp en As Falls Wichita …. Bill Frisell speelde toen nog in de groep van Jan Garbarek en debuteerde 1984 met In Line in duo met Arild Andersen. In Garbarek’s groep kwam toen een hele reeks van nieuwe gitaristen langs: John Abercrombie, Bill Connors, Ralph Towner, David Torn en Terje Rypdal.

Emmanuel Baily – Night Stork. Igloo Records

Night Stork is een net verschenen album van de Belgische gitarist Emmanuel Baily. België is gezegend met grote gitaristen. Om met de grootste de beginnen: Django Reinhardt, Toots Thielemans, Philippe Catherine. Baily speelt hier in zijn kwintet voornamelijk op akoestische gitaar. Het is één van de weinige formaties waar gitaar en ûd als snaarinstrumenten samengaan. Dat gebeurt op een zonder meer specifieke manier hier. De groep vaart niet langs de inmiddels bekende smeuïg-exotische occidentaal-oriëntaal route. Oost en west schuren, vormen contrasten, overlappen en groeien telkens gestaag naar elkaar toe. En het album bevat stukken waarin op een zeer speciale wijze gebruik gemaakt wordt van compositioneel materiaal van Bach (Air), Prevert/Kosma (”Autumn Leaves”), Pat Metheny (”Letter From Home”) en Jimmy Page (”Bron-Yr-Aur”). Verrassend, speciaal en liefdevol gespeeld!

Tim Berne’s Snakeoil – You’ve Been Watching Me. ECM

Sinds enige tijd is Tom Berne’s Snakeoil (Matt Mitchell, Oscar Noriega, Ches Smith) uitgebreid met de jonge gitarist Ryan Ferrera. Ferrera dekt een spectrum van experimentele pop tot open c.q. free improvisation. Op het het nieuwste Snakeoil-album schittert hij met een solo-vertolking van het titelstuk van het album op akoestische gitaar. Alleen al daarom de moeite waard.

Jakob Bro Tentet – Hymnotic/Salmodisk. Loveland

Ook in Nederland zijn inmiddels de uitzonderlijke kwaliteiten van de Deense gitarist Jakob Bro doorgedrongen. Na het verschijnen van zijn eerste trio-album op ECM (recensie: zie HIER) toerde
Bro met bassist Thomas Morgan en drummer Joey Baron in Nederland en was kwam in december nog eens terug met een grotere improvisatie-groep met o.m. Seb Rochford (o.a. Polar Bear, Sons of Kemet) en Joachim Badenhorst.

Jakob Bro’s werk met gitarist Bill Frisell en altsax-legende Lee Konitz alsmede zijn remix-werk met de Deense dj Opiate aka Thomas Knak is op Written in Music herhaaldelijk belicht. Dat Bro en zijn muziek niet per se ingetogen en understated moet klinken, wordt duidelijk bij het luisteren naar zijn Amerikaans-Deens tentet met drie bassen (Thomas Morgan, Anders “AC” Christensen, Nicolai Munch-Hansen), twee drummers (Kresten Osgood, Jakob Høyer) drie rieten (Chris Speed, Jesper Zeuthen, Andrew d’Angelo), een keyboarder (Adi Zakanovic) en een vocalist (Peter Laugesen) waarvan recent het album Hymnotic/Salmodisk op vinyl verschenen is. Het album is HIER g r a t i s te downladen.

Bro heeft inmiddels een nieuw trio-album met Thomas Morgan en Joey Baron opgenomen dat in October 2016 zal verschijnen en door een tour begeleid zal worden.

Scott DuBois – Winter Light. ACT

Scott DuBois werkte eerder met markante musici van de jongere generatie zoals bassist Thomas Morgan en trombonist Samuel Blaser. Het album Winter Light is een verrassing op de valreep van 2015: met een eerste klas internationale line-up van bassist Thomas Morgan, de bekende Duitse rietblazer Gebhard Ullman en de Deense 1A-drummer Kresten Osgood. Met zijn variaties op het thema winterlicht spreekt de muziek van het album enorm tot de verbeelding. De muziek is sferisch in zijn fraaie en prikkelende versmelting van melodie en ambient geluid. Een geestverwant van Bro, Machtelinckx en Aarset. Winter Light, een prachtig en verrassend sterk album!

In Nederland is dit soort muziek tot nu toe niet of nauwelijks vertegenwoordigd. Bram Stadhouders, een buitenbeentje in der Nederlandse scene, heeft een tijd de ambient-kant voor zich ontwikkeld maar gaat sinds enige tijd vooral combinaties met klassiek gebaseerde stemmen aan (zie ook zijn nieuwste album Cantata).

Thomas T. Dahl Skydive Trio – Sun Moee. Hubro

Het Skydive trio van de jonge Noorse gitarist met eerste class musici als de Noorse bassist Mats Eilertsen en de Finse drummer Olavi Louhivuori kwam 2015 met een bijzonder mooi klinkend album. Ritmisch, melodisch en sferisch sterk met fraaie afwisseling en gave eenheid van gitaar en bas. Het titelstuk is een dramatische sneeuw blues, er klinken wat noordelijk getinte Blue Grass en Hawaiiaanse echo’s en de wind suist door lege landschappen. Muziek die je verbeelding voedt en naar andere oorden voert.

Liberty Ellman – Radiate. Pi Recordings

Er zijn maar weinig topmusici die hun output aan albums zo hebben kunnen doseren als Liberty Ellman. Door zijn uiterst spaarzame releases stijgt de waarde van en de aandacht voor een nieuw album exponentieël. Ellman beweegt binnen het compositorisch idioom van Henry Threadgill en zelfs de bezetting op dit album overlapt. Echter Ellman geeft zijn eigen vederlichte draai aan de benadering van Threadgill en wel zodanig dat er een briljante eigen variant uit voortkomt waarbij hij met een sterke variatie aan melodieuze uitgangspunten en grooves werkt. Radiate is één van de top-releases van 2015.

Finland – Rainy Omen. Hubro

Rainy Omen is het debutalbum van Finland, een nieuwe Noorse gitaar-groep met aan de snaren Ivar Grydeland en Jo Berger Myhre plus keyboarder Morten Qvenild en drummer Pål Hausken. Leden van de groepen In The Country, Splashgirl, NP Molvær, Mariam The Believer, Ballrogg, Huntsville en Dans Les Arbres hebben zich in Finland verenigd om allerlei rock- en popmuzikale contreien doorkruisend volop los te gaan en ragebollend wild stormende sounds te ontketenen. Hank Marvin treft op Blue Cheer, treft op Jefferson Airplane, treft op Quicksilver Messenger Service treft op Ennio Morricone.

Jo Berger Myhre – bekend van Splashgirl – hanteert hier niet alleen de basgitaar maar ook een aantal andere gitaarsoorten. Grydeland is de gitaar- en banjoman en Qvenild zit met zijn extended keyboard de ene keer aan de gitaarkant dan weer aan de drumkant. De clou zit hem hier niet in de stijlimitatie of de stijlmix maar in het creëren van iets nieuws uit heterogene stijlbronnen zoals bijvoorbeeld in het titelstuk “Rainy Omen” waar heftig galmende gitaren samengaan met een pompende basgitaar. Niets is meer wat het was en door gekke re-combinaties en klankmanipulaties kan het juist meer datgene worden wat het was.

Een hoop jazzmusici zwoegt met het zo ongewoon mogelijk verbouwen en omtoveren van bekend pop- en rockrepertoire. Anderen, zoals Bill Frisell bijvoorbeeld recreeërt popmuziek uit de jaren 60, 70 en 80 in enhanced, verfraaiende vorm. Bij Finland ligt daarentegen de nadruk op de klank, op wilde, rare sounds, op onder andere uitvergroting en distortion, om een nieuwe intensiteit uit de originele muziek te toveren. Zo kan het zich lang uitstrekkende “No Low Voices” in de eerste helft als een “Telstar”-update gehoord worden terwijl de tweede helft van het stuk zich tot bijna tot een rituele pow-wow ontwikkeld. Rare klanken leiden naar oude stukken en oude stukken leiden naar het opnieuw spelen daarvan met strange beautiful sounds.

Jacob Garchik – Ye Olde. Yestereve Records

Jacob Garchik is weliswaar trombonist en geen gitarist. Ye Olde hoort vanwege de rol en het gewicht van de drie top-gitaristen, Brandon Seabrock, Jonathan Goldberger and Mary Halvorson, die samen met Garchik de massief en hevig de sound bepalen tot de sterkste gitaar-albums van de afgelopen maanden. De combinatie elektrisch gitaar en trombone kan zelfs als een gouden combinatie beschouwd kunnen worden getuige andere schitterende voorbeelden zoals trombonist Samuel Blaser met Marc Ducret.

Meerdere elektrische gitaren die goed in elkaar grijpen – het leidt tot geweldige sounds en als er nog een fraai loeiende trombone over heen komt, heb je goud! Het ontbreken van een bas is een weldaad hier en laat de klanken nog meer opstijgen. Garchik gebruikt de middelen die dit biedt – full guitar and full bone power – voor de vertelling van een beeldend Flatbush verhaal dat zich duizend jaar geleden afspeelde en zijn sporen heeft achtergelaten. Een beetje zo als Motorpsycho’s Death Defying Unicorn (zie HIER in Written In Music). Ye Olde vertelt een verhaal met rollen: Jacob Garchik , the Barrel Maker, Brandon Seabrock, the Trickling Stream, Mary Halvorson, the Guardian of the Rock, Jonathan Goldberger, the Mountain of Gold, Vinnie Sperrazza, the merchant of Iron. Sterke met supersterke stukken als “The Sinister Scheme of Mortise Mansard” en “The Opposum King of Greenwood Forest”. Episch, onderhoudend, virtuoos, opzwepend.

Goodman-Bordenave Quintet – Inverted Forest. Double Moon

Inverted Forest is een verrassend en mooi gevarieerd album van een hier nog niet bekende Duitse formatie van de Amerikaanse expat gitarist Geoff Goodman. Goodman kan op een lange geschiedenis van samenwerkingen met Duitse jazzmusici en Amerikaanse expats zoals Mal Waldron en Charlie Mariano terugkijken. Goodman bundelt hier de krachten met de sterke horn-sectie van Gerhard Gschlöβl uit de Berlijnse scene en de jonge aanstormende jonge saxofonist Matthieu Bordenave uit München vergezeld van de bijzonder drukvol en dense opererende ritme-sectie bestaande uit Bassist Andreas Kurz en drummer Bastian Jütte. Aan het begin van het album lijkt de groep vrij sterk bij patronen van de Afro-Amerikaanse jazz-traditie te opereren. Je kunt er zelfs de echo’s van Wes Montgomery duidelijk in horen. Maar gaandeweg komt er behoorlijk afwisseling in die mooi benut en vorm gegeven wordt zonder dat het ook maar een moment iets encyclopedisch krijgt. Iedere keer dat je iets hort wat je bekend voorkomt, krijgt het een fraaie draai die blijft boeien. Ja, er wordt veel uit de kast getrokken maar het valt allemaal op zijn goed plek. Drukvolle stukken en sfeertekeningen reiken elkaar de hand en op het eind komt het album zelfs nog uit op het bijzonder gave Here are we now met een sterke Motianistaanse inslag met incluis een schitterende recitatieve beschouwing over “getting nowhere ….” . Het resultaat is een onderhoudend en boeiend album. Jonge beginnende musici kunnen ervan het een of ander opsteken.

Ivar Grydeland – Stop Freeze Wait Eat. Hubro

Ivar Grydeland, nog een Noorse gitarist en musicus met een behoorlijke staat van dienst. Hij speelt in de Noors-Franse impro-groep Dans Les Arbres met o.a. pianist Christian Wallumrød, de groep Huntsville en de groep Ballrogg. His is één van de uitverkoren musici die een onderzoeksbeurs van de Noorse Academy of Music kreeg. Dit album, als een voortzetting van de lijn van zijn voorganger Bathymetric Modes (zie HIER in Written In Music), is een uitvloeisel van zijn onderzoek.

De muziek van dit album hoort tot de kategorie “submelodisch”. Dat wil zeggen het zijn klanken waar je melodische lijnen aan kunt voelen, uit op kunt maken. En bepaalde klanken en klankcombinaties kunnen wat dat betreft heel grote suggestieve kracht ontwikkelen. Het titelstuk kun je ervaren als een soort van Onderwater-Bluegrass beluisteren. Grydeland werkt sterk vanuit en op verschuivende klankkwaliteiten en qua dynamica van deze met aggregatietoestanden, verschillende fysieke gesteldheden en overgangen tussen deze (wat ook al een beetje in de album-titel wordt aangeduid).

Mary Halvorson – Meltframe. Firehouse 12 Records

De Noord-Amerikaanse gitariste is een van de meest actieve en gezochte gitaristen van dit moment. Zij is onderweg van Jason Moran tot Anthony Braxton en met zij speelt met een grote variëteit van haar generatiegenoten als bijvoorbeeld Ingrid Laubrock. Halvorson is dit jaar op maar liefst 11 albums te horen:

Marc Ribot & The Young Philadelphians- Live in Tokyo. Enja Records
Secret Keeper (Mary Halvorson & Stephan Crump duo)- Emerge. Intakt Records
Alicia Hall Moran- Heavy Blue. Yes Records.
Jacob Garchik- Ye Olde. Yestereve Records
Tomeka Reid Quartet- S/T. Thirsty Ear Records
Tom Rainey Trio- Hotel Grief. Intakt Records
Kristo Rodzevski- Batania. Much Prefer Records
Ingrid Laubrock’s Anti-House- Roulette of the Cradle. Intakt Records
Secret Keeper (Mary Halvorson & Stephan Crump duo)- Emerge. Intakt Records
Tomas Fujiwara & The Hook Up- After All Is Said. 482 Music

Genoeg om uit te checken.

Foto’s ©FoBo__