Fijnzinnige expo verbeeldt en verklankt Jean ‘Toots’ Thielemans

‘Toots 100, The Sound of a Belgian Legend’

© Jos L. Knaepen (fondation privée Toots Thielemans)

Toots Thielemans zou op 29 april 2022 honderd jaar zijn geworden. En dat zal dan ook de nodige weerklank krijgen met op het voorplan een belevingstentoonstelling in het KBR, in samenwerking met het MIM (Muziekinstrumentenmuseum), die opent op 22 april.

Een week later volgt op Toots verjaardag een uniek concert in Bozar met het Brussels Jazz Orchestra (dir. Frank Vaganée), samen met Philip Catherine, Grégoire Maret, Tutu Puoane en het Metropole Orkest (dir. Vince Mendoza) samen met Kenny Werner, Tutu Puoane, Claudio en Ivan Lins.

Wat de expo ‘Toots 100, The Sound of a Belgian Legend’ zo bijzonder maakt, is de individuele beleving. Elke bezoeker ontvangt een hoofdtelefoon om de klankkleur van Toots op verschillende manieren te ervaren. Je kan luisteren naar opnames van een liveconcert en in een aparte ruimte plaatsnemen en een intieme luistersessie meemaken.

De ‘experience’ is echt volledig als je zelf aan de slag gaat en kunt samenspelen met Toots.

In de prachtige opeenvolgende en ruimtelijk ingerichte zalen van het Paleis van Lotharingen volgt een verkenning van Toots’ leven (‘This is Toots’), zijn klank ('The Sounds of Toots’), zijn wereld ('The Worlds of Toots’) en zijn inspiratie op anderen (‘Toots Inspires’).

Doorheen deze expo kan de bezoeker een ultieme selectie memorabilia met nooit eerder getoond muziek- en beeldmateriaal ontdekken. Je kan je verdiepen in al wat met Toots te maken heeft: muziekinstrumenten, platen, persoonlijke briefwisseling, partituren.

Instrumenten die Toots bespeelde © KBR

Toots’ harmonica’s en gitaren die na zijn overlijden een thuis vonden in het MIM werden in deze expo opgenomen. Het accordeon van de gebroeders Deveydt waarop Toots speelde als kleine jongen is historisch met de foto van de 7-jarige Jean-Baptiste Thielemans waarop hij mooi uitgedost en fier poseert.

De 7-jarige Toots met accordeon © KBR


Jeugdfoto’s met Toots en (linksonder) foto van het ULB koor met handtekeningen van de alumni 1994
(KBR expo - foto © Bernard Lefèvre)

De Gibson gitaar 1956 geschonken door de weduwe van Toots, Huguette Thielemans, pronkt naast een Gibson gitaar 1951 van het KBR. En natuurlijk valt ook de Rickenbacker gitaar op waar een mooie anekdote over bestaat, namelijk John Lennon ging zich zo’n gitaar aanschaffen nadat hij Toots ermee op een lp-hoes zag.

De Gibson gitaren ES-175D Kalamazoo 1956 (coll. Huguette Thielemans) en (rechts) ES-175 Kalamazoo 1951 (MIM)
(expo KBR - foto © Bernard Lefèvre)


De Rickenbacker gitaar in de expo © KBR

Een leven in beeld en klank

De expo haalt herinneringen op aan het leven van Jean Baptiste Thielemans en hoe hij de jazzmicrobe te pakken kreeg door de swingende muziek van Louis Armstrong en de manouche van Django Reinhardt. Toots emigreerde in 1952 naar de Verenigde Staten en zo kwam hij onder de invloed van Charlie Parker en de bebop. Als gitarist werd hij ingelijfd bij de blinde pianist George Shearing waarmee hij liefst zeven jaar toerde. Een andere belangrijke samenwerking ontstond met Benny Goodman.

Benny Goodman en Toots, begin 1950 © KBR

Later oogstte hij succes in samenwerking met Quincy Jones (vooral reclame- en filmmuziek) en werd hij uitgenodigd voor opnames met jazzlegendes zoals Bill Evans, Herbie Hancock, Jaco Pastorius, Pat Metheny om enkele te noemen en popsterren zoals Billy Joel en Paul Simon.

Toots en Stevie Wonder tijdens de Polar Price, Stockholm 1999 © KBR

Toots met de Charlie Parker All Stars, Salle Pleyel, Parijs, 1949 © KBR

Na zijn Amerikaanse periode keerde hij terug naar België in de jaren 80 en werd eerst door Brosella in 1986 en daarna Jazz Middelheim in 1996 als peter aangeduid. Telkens opnieuw zorgde Toots voor uitverkochte festivaldagen. In 2009 ontving hij de hoogste onderscheidingen in de jazz, de NEA Jazz Master Award. Ook de ondertekening van zijn onderscheiding als baron is aanwezig. De bezoeker ontdekt in de expo veel details en bijzondere, persoonlijke documenten en foto’s.

Zijn unieke speeltechniek en klankkleur beschrijft Toots als ‘somewhere between a smile and a tear’ en vormt een centrale belevenis. Het is overduidelijk, niemand komt nog maar in de buurt van zijn ‘sound’.

    
Manuscript van ‘Bluesette’ 1963 (links) en
akkoordenschema's uit een oefenschrift van Toots, jaren 1940-1950 (rechts) © KBR

Naast zijn wereldwijd gecoverde ‘Bluesette’ tekende Toots voor tal van composities. Een indrukkende lijst is weergegeven in ‘The World of Toots’ waar verder ingegaan wordt op de jazzstijlen die Toots speelde, zijn connecties met de Latijns-Amerikaanse muziek, zijn muzikale samenwerking in de film- en reclamewereld en een overzicht van de vele vrienden in de jazz.

 
Een overzicht van de composities van Toots (links) en partituren en schetsboeken van Toots composities (rechts)
(expo KBR – foto Bernard Lefèvre)

Tenslotte is er ‘Toots Inspires’ of Toots’ invloed, zowel muzikaal, beeldend als cultureel. Hij is terecht een icoon. Hij laat een onmiskenbare indruk na bij zowel grote jazzmuzikanten als jong talent en dat zal ook in dit Tootsjaar op vele podia opgemerkt worden.

Enkele hedendaagse kunstenaars gingen aan de slag ter gelegenheid van het Toots-jaar. Jean-Claude Salemi, Pieter Fannes, Jan van der Veken, Dominique Goblet en Leen Van Hulst stellen hun werk voor in de tentoonstelling.

Toots in New York, Jean-Claude Salemi, 2022 © KBR

Een jaar lang Toots feest!

Het Toots-jaar 2022, een initiatief van The Legacy of Toots Thielemans vzw in samenwerking met de Private Stichting Toots Thielemans en visit.brussels, kent nog een colloquium georganiseerd van 9 tot 11 mei en een concert op 10 mei waarin de studenten van de twee Brusselse conservatoria nieuwe werken brengen op basis van composities van Toots. KBR en het MIM organiseren daarbovenop een reeks lezingen, nocturnes, zomerateliers en rondleidingen.

Verder wordt Toots gehuldigd tijdens het Brussels Jazz Weekend op 27, 28 en 29 mei, het festival Brosella op 1 juli, Jazz Middelheim op 14 augustus en vele andere events en podia in het land.

Maar ga zeker eerst alvast kijken naar de niet te missen bijzonder geslaagde expo ‘Toots 100 – The Sound of a Belgian Legend’ en herbeleef letterlijk de klank van Toots om voorbereid de weerklank van zijn muziek verder te beleven op die vele plekken in ons land.

Leve Toots 100!

Tekst © Bernard Lefèvre  -  foto’s © KBR / Bernard Lefèvre

Info en tickets:

KBR – Kunstberg 28 – 1000 Brussel
van 22 april tot 31 augustus 2022 (dinsdag tot zondag 10-17u)
www.kbr.be

Info Tootsjaar:

https://toots100.be/